کتابی با سوژه های نو برای پژوهش در علوم ارتباطات و قرآن

کتاب «مبانی ارتباطات اجتماعی از منظر قرآن کریم» جای تامل و معرفی ویژه دارد، چون به نظر می‌رسد فصل جدیدی را در علوم ارتباطات ما گشوده است که می‌تواند منشاء تولید پژوهش‌های دیگر و نوشتن‌ ده‌ها کتاب و مقاله شود.

خبرگزاری فارس: نویسنده کتاب یعنی احمد زرنگار که استاد دانشگاه است و از علوم و معارف قرآن برای دانشجویان می‌گوید، در این کتاب مانند کتاب‌های دیگرش به دنبال پر کردن خلاءیی در میان کتاب‌های موجود و محتواهای تولید شده است. کتاب «مبانی ارتباطات اجتماعی از منظر قرآن کریم» کتاب نو و جدیدی هم در حوزه ارتباطات و هم در حوزه علوم قرآنی است که نویسنده و محقق آن با مراجعه به بیش از 120 منبع دست اول آن را نوشته است.

همچنین دلیل نو بودن این کتاب علاوه بر ارجاع به منابع دست اول و رجوع به تفسیرهای معتبر، استفاده محقق و نویسنده کتاب از جلسات مرتب مرحوم آیت الله مجتبی تهرانی است که در سال‌های اخیر به طور ویژه به مسائل میان فردی و ارتباطات اجتماعی در سخنرانی‌هایشان می‌پرداخت. همچنین ارجاع نویسنده به سخنان شهید صدر و کتاب‌های این شهید بزرگوار بر غنای محتوای آن افزوده است.

از سوی دیگر این کتاب جای تامل و معرفی ویژه دارد، چون به نظر می‌رسد فصل جدیدی را در علوم ارتباطات ما گشوده است که می‌تواند منشاء و جرقه تولید پژوهش‌های دیگر و نوشتن‌ ده‌ها کتاب و مقاله شود. این کتاب با بیان این نکته که قرآن کریم حرف‌های بسیاری در حوزه ارتباطات دارد، می‌تواند به اخلاقی‌تر شدن، کارآمدتر شدن و عملکرد بهتر رسانه‌ها به عنوان یکی از گونه‌های ارتباطات اجتماعی کمک کند.

نویسنده کتاب شروع بحث و نکته کلیدی کتاب را از روی جلد آغاز می‌کند و کلمه «رابطوا» که روی جلد کتاب آمده است، مشخصا جهت دیگر مطالب و اندیشه قرآن درباره ارتباطات اجتماعی را روشن می‌کند. در آیه 200 سوره مبارکه آل عمران آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ...» و کلمه  «و رابطوا» معانی عمیقی دارد و نویسنده با رجوع به به تفاسیر اجتماعی قرآن مثل تفسیر «فی ظلال القران» سید قطب یا «در پرتوی قرآن» مرحوم آیت‌الله طالقانی یا علامه طباطبایی در ذیل این آیه، به مقصود ارتباطات از منظر قرآن می‌پردازد. این یک نمونه از آیات قرآن درباره ارتباطات اجتماعی است و یکی از فصل‌های این کتاب آیاتی است که دلالت مطابقی بر آیات اجتماعی قرآن دارد. یعنی دلالت مستقیم و روشن بر این موضوع دارد و 10 آیه را در این بخش آمده است که اولین آیه ، همین آیه 200 سوره آل عمران است و بحث عمیق"و رابطوا" .

در فصل دوم نویسنده به ارتباطات اجتماعی و محیط‌های طولی و عرضی می‌پردازد که این فصل  بسیار پر کاربرد است. نویسنده در این بخش از تفسیر موضوعی استفاده کرده‌ و به محیط‌هایی پرداخته‌ است که انسان در آن رشد می‌کند. این محیط‌ها از محیط خانواده شروع می‌شود که انسان در آن رشد می‌کند و بنای اجتماع است و بعد به محیط آموزشی می‌رسد که مدرسه و دانشگاه است بعد محیط رفاقتی و دوستان و بعد از آن بعد محیط و بازار شغل و کار مطرح می‌شود. و بررسی جامع ارتباطات در ارتباطات گوناگون با توجه به آیات و روایات، نکته نو و دست اولی است.

فصل سوم کتاب هم بررسی ارتباطات میان فردی، درون فردی، در دو بعد زمان و مکان است که این  الفت و مصاحبت با بحث سمع و بصر آمده در روایات گره خورده است.

در فصل چهارم هم نویسنده به نقش متقابل مصاحبان و معاشران در تعیین سرنوشت انسان پرداخته است. روش‌های بنیادی انبیا و اولیا در ارتباطات اجتماعی در همین فصل بررسی شده و نویسنده به این موضوع پرداخته‌ است که سیره عملی اولیا و انبیا و معاشرت‌ها و ارتباطات فردی و اجتماعی آنها چگونه بوده است هر یک از اینها را در 3 بخش مطرح شده است.

نویسنده در بخشی از این کتاب آورده است:

ارتباطات اجتماعی و مصاحبت انسان‌ها در جوامع گوناگون یکی از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی است که بدون آن امکان ادامه حیات و قرار گرفتن در مسیر کمال وجود ندارد، زیرا در این صورت، آدمی به انزوای مطلق کشانده می‌شود و در همه عرصه‌های زندگی شسکت می‌خورد، شک نیست که اسلام تنها دینی است که اساس آئین‌ خود را خیلی صریح و روشن برپایه اجتماع قرار داده است و در هیچ شأنی از شئون خود به اجتماع بی‌اعتنا نبوده است، به گونه‌ای - که در گسترش فوق‌العاده‌ای اعمال انسانی و دسته‌های مختلف جنسی و نوعی و صنفی او مطالعه شود- آنچنان راه‌کارهایی داده که حتی نیروی فکر هم از شمار آن‌ها عاجز است ولی با کمال تعجب می‌بینیم که این دین الهی تمام آن‌ها را با کثرت و تنوع فوق‌العاده‌ای که دارند برشمرده و برای هر یک از آن‌‌ها حکمی مقرر کرده است، و تمام این احکام و مقررات را نیز در یک قالب اجتماعی بیان داشته و تا آنجا که ممکن بوده است روح اجتماعی و ارتباطات اجتماعی را در تمامی احکام و مقررات خود ارائه نموده است.

بنابراین نخستین ندایی که بشر را به سوی اجتماع دعوت کرده و به جامعه شخصیت مستقل واقعی داده است ندای آسمانی آورنده اسلام است، که با یک سلسله آیات الهی مردم را به سوی سعادت حیات اجتماعی و پاکیزگی آن دعوت کرده است.

انتشارات دانشکده صداوسیما این کتاب را در شمارگان هزار نسخه با قیمت 8 هزار تومان در 310 صفحه منتشر کرده است.