نقد و معرفی کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران

چنانچه با تساهل و تسامح زیاد سال های بروز و ظهور نهضت اسلامی را از حدود اولین سال های دهه چهل به حساب آوریم، در این سال ها شاهد مبارزه شدید فرهنگی و اصطلاحا غیر مسلحانه طلاب و اندیشمندان ایران اسلامی عزیزمان هستیم. مبارزاتی که از سال 39 و با تلگراف امام به اسد الله علم و شخص شاه و موضع گیری ایشان در مقابل اصلاحات ارضی شروع می شود و تا 17 شهریور 57 به پیش می آید. این سالها سالهای بعد از اعدام و سرکوب ناجوانمردانه فدائیان اسلام و هرگونه مخالف رژیم به حساب می آید. سالهایی که ظلم و ستم شدید ساواک در قالب چماق شاه پهلوی بر سر ملت کوبیده می شد و راهی برای ایشان به جز ادامه مبارزات فرهنگی باقی نمی گذاشت.

در جریان این خفقان و سرکوب روزافزون است که شاخه ای از طلاب به رهبری امام عظیم الشان کار مبارزه فکری و فرهنگی با رژیم سفک پهلوی را آغاز می کنند.

این مبارزات پیش از همه و در نخستین گام به تالیف و چاپ نشریات مختلف محدود می شود. به سالهای 42 تا 44 طلاب حوزه علمیه قم بویژه به چاپ و توزیع نشریات مختلف از جمله « بعثت » و « انتقام » اهتمام می ورزند. بعثت که نشریه داخلی دانشجویان حوزه علمیه قم به حساب می آید بین سالهای 42 تا 44 با انتشار بیش از ده شماره پرچمدار روشنگری و منبع تغذیه فکری طلاب و در درجه بعد عموم مردم به حساب می آید.

نخستین شماره نشریه بعثت در 27 رجب المرجب 1383 مطابق با 23 آذر 1342 مصادف با یک هزار و سیصد و نود و ششمین سال بعثت رسول اکرم (ص) منتشر و چهارده شماره از آن تا تاریخ دوشنبه 29 محرم الحرام 1385 هجری قمری مطابق با دهم خرداد 1344 ارایه گردید.

همانطر که پرواضح است هیئت تحریریه این نشریه نام خود را از سالروز پر خیر و برکت بعثت نبی مکرم اسلام (ص) اقتباس کردند.

کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران (1)، مجمومه نشریات بعثت، به کوشش حجت الاسلام و المسلمین سید هادی خسرو شاهی برای نخستین بار در پاییز 1389 به چاپ رسیده است. این کتاب 381 صفحه دارد و با قیمت 5300 تومان عرضه گردیده است.

همچنین در مقدمه کتاب اسناد و مدارک سازمان امنیت و اطلاعات کشور(ساواک) در رابطه با ناشرین بعثت ضمیمه شده است.

کتاب مزبور با آوردن عین نشریات منتشره در سالهای سیاه حکومت طاغوت برای محققان و مورخان کشور عزیزمان منبعی دسته اول و بکر به حساب می آید.

در این کتاب پس از ذکر مقدمه و توضیحاتی در باب نشریه و نحوه مبارزات اعضای آن، به ترتیب تاریخ از شماره اول تا آخرین شماره را می توانیم ببینیم. در برخی صفحات که لازم بوده است، نگارنده با ارایه توضیحاتی در پاورقی به فهم مطلب کمک بیشتری نموده است.

هر شماره شامل مقالاتی درباره مسایل سیاسی و اجتماعی روز و ارایه اخباری مختصر به انضمام توضیحی در باب همان خبر به دست مخاطبین می رسید.

بعثت در دوران حاکمیت وحشت و خشونت و سانسور و خفقان رژیم شاهنشاهی و در شرایطی بسیار دشوار و در شکلی کاملا مخفی انتشار می یافت و به سهم خود توانست در آن دوران، رسا لت مبارزاتی و انقلابی خویش را بر اساس ایدئولوژی خالص فرهنگ ناب اسلامی ایفا کند.

دقت در مضامین مقالات این نشریه علاوه بر اینکه سطوری درخشان و برجسته از تاریخ انقلاب خونبار و پر شکوه مردمی میهن مان را روشن می سازد، خواننده را در فضای سیاسی - اجتماعی روزهای پس از 15 خرداد 1342 قرار داده و او را با اهداف و آرمان های زنده و مترقی روحانیت اصیل و جوان اسلام و تشیع آشنا می کند. همچنین وی را در راستای شرایط و امکانات به شدت محدود مبارزاتی آن روزگار، محیط بسته و جو غبارآلود آن دوران قرار داده و به درستی درمی یابد که چه افرادی، با چه اهداف و آرزوهایی و در چه شرایطی و با چه امکاناتی به پاخاسته، دامن همت به کمر زده و در حاکمیت جهل و ستم و در آرزوی طلوع خورشید، خود را به آب و آتش زدند و تا صبح صادق و سپیده ی فجر از پای نایستادند.

هسته مرکزی و اصلی نشریه را آقایان هاشمی رفسنجانی، سید هادی خسرو شاهی، علی حجتی کرمانی و سید محمود دعایی تشکیل می دادند. وقتی می دانیم این بزرگواران به فاصله دو دهه بعد از انتشار مجموعه نشریات بعثت از اصلی ترین مهره های نظام مقدس جمهوری اسلامی به حساب می آیند، خواندن مقالات و نظراتشان لطف دیگری برایمان پیدا می کند.

البته اشخاص دیگری نیز در جلسات شرکت می نمودند مقاله نیز می دادند ولی جزء کادر اصلی محسوب نمی شدند. افرادی مثل: آقایان مرحوم ربانی شیرازی، استاد محمد تقی مصباح یزدی، محمد جواد حجتی کرمانی.

به علاوه این کتاب از جهت نمایش چرخش و دگردیسی نظرات برخی از بزرگواران و حتی کنش انقلابی ایشان در سالهای بعد، برای محققانی که سیر فکری بزرگان سیاست و اندیشه این مرز و بوم را دنبال می کنند قابل توجه است.

از نکات شیرین و خواندنی دیگر کتاب، مقدمه مفصل آن به قلم حجت الاسلام و المسلمین سید هادی خسروشاهی است که به واقع می توان گفت تابلویی زیبا و در عین حال همه فهم و ساده از جریان مبارزات فرهنگی علیه رژیم را برایمان به تصویر کشیده است. شرح چگونگی دستگیری ها و حتی شمه ای از خاطرات مبارزه در این مقدمه آن را بسیار جذاب کرده است.

نهایتا خواندن این کتاب به همه علاقمندان تاریخ معاصر ایران، خصوصا کسانی که در تاریخ انقلاب شکوهمند اسلامی به مداقه می پردازند و به دنبال اسناد و مدارک دسته اول هستند، توصیه می شود.

(منبع: سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی)

این کتاب به زودی در فروشگاه موسسه کتاب فردا و سایت پاتوق کتاب توزیع خواهد شد.