بحران (سال آخر ریاست جمهوری کارتر)

معرفی کتاب

در آغاز روی کار آمدن، کارتر با تز حمایت از حقوق بشر و تجدید نظر در روابط با کشورهای ناقض حقوق بشر چنین به نظر می رسید که روابط حسنه شاه با سردمداران کاخ سفید با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا طبق شعارهای انتخاباتی کارتر، ایران یکی از کشورهایی بود که حقوق بشر را نقض می کرد، زندان های شاه مملو از زندانیان سیاسی بود و هر ندای مخالفی به شدت سرکوب می شد. اما دولت کارتر به تز خود وفادار نماند و با اصلاحات سطحی که شاه با ایجاد فضای باز سیاسی انجام داد و آزاد کردن تعدادی از زندانیان سیاسی حمایت خود را از رژیم شاه ادامه داد.

در همین راستا شاه به آمریکا سفر کرد و در مقابل کارتر نیز در دی ماه 1356 وارد ایران شد و مورد استقبال چشمگیر شاه و دربار قرار گرفت. وی در این سفر ایران را « جزیره ثبات خاورمیانه »نام نهاد. حوادث متعاقب سفر کارتر به ایران عدم درک شرایط ایران توسط دولتمردان آمریکایی را به خوبی نشان می داد، که این عدم درک شرایط از سوی آمریکاییان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ادامه یافت.

در مقدمه کتاب به عوامل وعللی که رابطه ایران اسلامی و آمریکا را خدشه دار می کرد اشاره شده که از جمله مهم ترین این عوامل می توان به تصمیم کارتر مبنی بر پذیرش شاه در آمریکا و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره) در 13 آبان 1358 و گروگان گرفتن اعضای آن اشاره کرد.

مؤلف عنوان کتاب را به درستی و به جا « بحران » انتخاب کرده زیرا شرایطی که دانشجویان برای کارتر پیش آورده بودند بحرانی تمام عیار بود و در جای جای این اثر به این نکته اشاراتی شده است.

پس از مقدمه مرکز اسناد انقلاب اسلامی که در ابتدای کتاب قرار گرفته، مقدمه ای نیز از خود مؤلف «همیلتون جردن» گنجانده شده است. نویسنده سال 1980 را جهنمی واقعی معرفی کرده، چون این سال مصادف شده بود با « مبارزه انتخاباتی کارتر با کندی، مسئله افغانستان، مسکوت گذاشتن اجباری قرارداد سالت، رکورد اقتصادی، رونالد ریگان و از همه مهم تر گروگان ها...! بحران پشت بحران! ».. نویسنده در قسمت پایانی مقدمه از افراد بسیاری هم که به طرق مختلف وی را در تهیه اثر یاری داده اند تشکر و قدردانی کرده است.

همیلتون نویسنده کتاب علاوه بر اینکه خود در بسیاری از جریانات و وقایع دولت کارتر حضور داشته و رویدادها را از نزدیک لمس کرده، از منابع گسترده ای سود جسته که به آنها اشاره خواهیم کرد. از جمله منابعی که همیلتون جردن از آنها بهره برده عبارتند از:

یادداشت های شخصی خویش، اسناد رسمی، خاطرات روزانه الینور منشی مخصوص جردن، مصاحبه هایی با اشخاص مختلف که مستقیم یا غیر مستقیم در جریان حوادث نقش داشته اند که از جمله آنها می توان: رفیع احمد: رییس دفتر مخصوص کورت والدهایم دبیر کل سازمان ملل متحد- سیسیل اندروز: وزیر کشور- سرهنگ میامز اولتمن: پزشک بیمارستان نظامی گورکاس در پاناما- سرهنگ چارلی بکویث: فرماندهی نیروهای دلتا که تلاش کرد گروگان ها را از ایران آزاد کند- هارولد براون: وزیر دفاع و ... را نام برد.

« همیلتون جردن» با استفاده از منابعی که در بالا ذکر شد بیشتر وقایع و اتفاقات و یا بهتر بگویم به تناسب نام کتاب، بحران هایی را که کارتر در سال آخر ریاست جمهوری خود با آنها مواجه بوده را مورد مطالعه قرار داده است.

اولین بخش کتاب مربوط به مراسم تحلیف رونالد ریگان رقیب پیروز کارتر در سال 1981 و جریان آزاد سازی گروگان های آمریکایی می باشد. بخش بعدی به 13 آبان 1358 ماه، برابر با یکشنبه 4 نوامبر 1979 می شود که به قضایای پیش از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و کاندیداتوری کارتر، ریگان و کندی اشاره می کند. این روند ادامه دارد تا تاریخ 9 نوامبر 1979 (18 آبان 1358 )، که در آن نیز به اتفاقات مرتبط با 13 آبان، تسخیر لانه جاسوسی و اوضاع و احوال گروگان ها و پیگیری های کارتر و دیگر رجل آمریکایی برای خلاصی آنها از زندان های ایران می پردازد.

بخش بعدی از تاریخ 16 نوامبر همان سال آغاز و تا تاریخ سه شنبه 20 نوامبر ادامه می یابد، که به قضایای مهمی اشاره می کند که از آن جمله می توان مشکلاتی که بر اثر تحریم نفت ایران از سوی آمریکا در بازار جهانی پیش آمده را نام برد.

این اثر که به نوبه خود نوعی روزشمار به حساب می آید در تاریخ های مختلف مهم ترین اتفاقات را نام برده، مورد مطالعه قرار داده و حول آنها صحبت ها و بحث هایی داشته و موارد جذاب و جالبی را بیان کرده است که مجال پرداختن به آنها را نداریم.

در بخش های پایانی کتاب به وقایع و رخدادهای روز شنبه 17 ژانویه 1981 مطابق با 27 دی ماه 1359 پرداخته شده که در ادامه مطالب گذشته باز هم در ارتباط با گروگان های آمریکایی می باشد و به تلاش های رییس جمهور و دیگران برای رهایی آنها اشاره شده است.

در تاریخ 18 ژانویه همان سال ( یکشنبه 28 دی 1359 ) رییس جمهور برای رسیدگی هرچه بیشتر به موضوع گروگان ها ناچارا تعطیلات آخر هفته خود را به کمپ دیوید لغو می کند. فردای آن روز نیز به همان منوال گذشت، روز بعد یعنی سه شنبه بیستم همان ماه قرار شد بر اساس یکی از شرایط ایران برای آزاد کردن گروگان ها بانک فدرال رزرو قسمتی از دارایی های مصادره شده ایران را به حساب ویژه ای که دولت ایالت متحده در بانک انگلستان باز کرده بود منتقل کند.

آخرین روزی که در کتاب مورد بحث، مورد مطالعه قرار گرفته روز چارشنبه 21 ژانویه 1981 ( 1 بهمن 1359 ) می باشد، آخرین روزهای ریاست جمهوری جیمی کارتر. در این بخش به رقابت میان ریگان و کارتر در انتخابات ریاست جمهوری اشاره می کند و به پیروزی ریگان و برکناری کارتر و به تبع آن اعوان و انصارش من جمله شخص نویسنده یعنی همیلتون جردن از کاخ ریاست جمهوری می پردازد. همیلتون از همراهی رییس جمهور کارتر به عنوان یک تجربه فوق العاده یاد می کند.

در انتهای کتاب بخش نمایه ها در قالب بخش اشخاص، اماکن، ادارات، سازمان ها و احزاب گنجانده شده است.