دولتمرد چهارم: زیست نامه و اندیشه سیاسی سید حسین نصر

معرفی کتاب

کتاب «دولتمرد چهارم» دربردارنده اندیشه سیاسی سید حسین نصر است که به روایت روابط وی با امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی و شهید مطهری در دو دوره پیش و پس از انقلاب می پردازد.

در واقع «دولتمرد چهارم» ادامه ای بر کتاب قبلی مؤلف تحت عنوان «سنجش سنت» ارزیابی مکتب سنت گرایی بر پایه اندیشه های سید حسین نصر است.

منصور مهدوی در مقدمه «دولت مرد چهارم» از بی مهری برخی به کتاب قبلی خود یعنی «سنجش سنت» پرده برداشته است، زیرا آنان که صرفا مباحث سیاسی می پردازند، نتوانستند ارتباطی با پرداخت علمی جلد یکم پیدا کنند و فقدان مباحث سیاسی در کتاب را یک ضعف دانسته و بدان سبب، کتاب را تا مرز تحریم آن پیش بردند.

هدف نویسنده در «دولت مرد چهارم» پرده برداری از چهره واقعی اندیشه و عملکرد سیاسی نصر است که در لفافه ای از محافظه کاری و دروغ پردازی پیچیده مانده است.

وجه نامگذاری این اثر به «دولت مرد چهارم» سخنی از خود نصر است آنجا که می گوید: بنا به تشریفات، پس از نخست وزیر، وزیر دربار و رئیس دفتر شاه، رئیس دفتر ملکه چهارمین مقام مهم کشور به شمار می رفت. (دولتمرد چهارم، ص148)

مؤلف که تهیه این دست کتاب ها را منوط به دسترسی به اسناد آن می داند از فرآیند دشوار تهیه اسناد «دولتمرد چهارم» سخن به میان می آورد و از برخی از سخت گیری های بی مورد که منجر به بی فایده شدن اسناد می شود، شکوه می کند.

این اثر در یک مقدمه و شش فصل و ضمائم ساختار بندی شده است. نویسنده در مقدمه به آن چه تا کنون گفتیم اشاره کرده و فصل اول را «بی تابی مستوری» نام نهاده و در آن از تب توجه به نصر به عنوان اسلام شناس و خواهان برگشت وی به ایران از 1360 تا 1389 از سوی برخی جریان ها خاص و مقابله با آنها در فضای رسانه ای ایران گزارشی نقطه به نقطه ارائه کرده است.

فصل دوم که «زاد و زندگی» عنوان دارد به شناسه سیاسی از ولی الله خان نصر پدر سید حسین پرداخته و بعد از آن بیوگرافی ویژه ای از خود نصر آومده است، بدین صورت که بر نقطه های خاصی از زندگی او متمرکز شده است.

نویسنده در فصل سوم که مختص «فعالیت های علمی» نصر است از فعالیت های علمی او از دهه چهل سخن به میان آورده و فرآیند جهت گیری این فعالیت ها را به سوی دربار با فرستادن نسخه ای از اولین سخنرانی های عمومی و یک جلد گزارش سالانه دانشکده ادبیات را برای اسدالله عَلَم وزیر دربار سرپل فصل چهارم با عنوان «در کسوت سیاست» قرار می دهد.

فصل چهارم فعالیت های سیاسی نصر را در لفافه ای از فعالیت های علمی رصد می کند و در واقع ادامه فصل سوم است، منتها با رویکرد دربار منحوس پهلوی این فصل از کتاب گسترده ترین فصل های آن و پر اهمیت ترین نقاط زندگی نصر است.

فصل کوتاه پنجم با عنوان «فرار از سنت» از شواهد دلبستگی نصر به سلطنت بعد از فرار وی از ایران پرده برداشته که به عهده گرفتن سرپرستی فرزندان شاه داغ ترین مبحث آن است.

فصل پایانی کتاب به اندیشه های سیاسی این فرد سنت گرا در میان آثار قلمی و گفته های شفاهی او پرداخته است، در واقع اگر فصل های قبل بر بال تاریخ نصر را رصد می کند، در این فصل در بال آثار او از نصر سخن می گوید.

در پایان کتاب برای اولین بار بخش بسیار محدودی از اسناد زندگانی نصر در اختیار عموم قرار گرفته است.

قلم نویسنده بسیار روان و آسان است به طوری که انسان را پای کتاب می نشاند وی برای بهتر نمایان شدن اوضاع در لا به لای اثر سر به برخی شخصیت ها و برخی از جریان ها می زند و با روشن کردن آنها جایگاه نصر را مشخص می کند.