نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی - کتاب سوم

معرفی کتاب

مرکز اسناد انقلاب اسلامی در راستای انجام رسالت خود در مطالعه و تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، گام تازه‌ی دیگری را در کنار کارهای پژوهشی متداول خود برداشته و طرح بررسی و نقد آثار مکتوب درباره‌ی انقلاب اسلامی ایران را نیز به مجموعه برنامه‌های پژوهشی خود افزوده است که اینک سومین اثر از مجموعه‌ی مذکور به جامعه‌ی علمی و علاقه‌مندان مطالعات انقلاب اسلامی تقدیم می‌شود. در این مجلد، شش کتاب درباره‌ی ابعاد مختلف انقلاب اسلامی بررسی و نقد شده است.
مقاله‌ی اول به نقد کتابِ «داستان انقلاب» نوشته‌ی محمود طلوعی اختصاص دارد که توسط روح‌الله سلطانیان نوشته شده است. طلوعی در این کتاب به‌دلیل سابقه‌ی سیاسی و علقه‌های ناسیونالیستی خود، بر نقش عوامل ملی در تحولات ایران تأکید می‌کند و نقش نیروهای مذهبی را کمرنگ جلوه می‌دهد. وی علاوه بر نادیده‌گرفتن نقش‌ِ مذهب و نیروهای مذهبی در تحولاتِ اخیر ایران، نقش نیرو‌های خارجی و مداخلات آنها را نیز کمرنگ جلوه داده، از نقش رهبری قاطع و شجاعانه‌ی امام‌خمینی(ره) در تحولاتِ منجر به انقلاب اسلامی عمداً ‌یا سهواً غفلت کرده است که تفصیل موارد مذکور در مقاله آمده است.
آقای حمید عصمتی در مقاله‌ی دوم به نقد کتاب «شورشیان آرمانخواه: ناکامی چپ در ایران» نوشته‌ی مازیار بهروز پرداخته است. کتاب شورشیان آرمانخواه، گرچه نسبت به بسیاری از آثاری که درباره‌ی جریان چپ در ایران منتشر شده از جایگاه مناسب‌تری برخوردار است، اما نقدهای بسیاری هم از لحاظ شکلی و هم از منظر داده‌های تاریخی و تحلیل جریانات مختلف بر آن وارد است که در این مقاله به‌طور مفصل به آن پرداخته شده است.
در مقاله‌ی سوم، آقای فرهاد رزاقی کتاب «جادوی گفتار» نوشته‌ی غلام‌رضا کاشی را به نقد کشیده است. در این کتاب با عنوان فرعی «ذهنیتِ فرهنگی و نظام معانی در انتخابات دوم خرداد»، نویسنده درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش اساسی است که انتخابات دوم خرداد نمایانگر چه تحولاتی در گفتار و نظام تبعیت سیاسی است؟ این اثر بر ادراکی خاص از مفهوم فرهنگ و نسبت فرهنگ و سیاست استوار است و بر مبنای چنان ادراکی تحولات جاری در سطح فرهنگ سیاسی مسلط در ایران را مورد مطالعه قرار داده است. جهت‌گیری خاص نویسنده و نادیده‌گرفتن برخی پیش‌نیازهای اولیه‌ی چنین مباحثی از سوی ایشان در این مقاله مورد نقد قرار گرفته است.
در مقاله‌ی چهارم، کتابِ «جستارهایی درباره‌ی تئوری توطئه در ایران» ترجمه‌ی ابراهیم فتاحی توسط آقای محمد رجبی مورد نقد قرار گرفته است. کتاب مذکور گردآوری سه گفتار با عناوین «پارانوید در سیاست ایران» به قلم «یرواند آبراهامیان»، «توهم توطئه» به قلم «احمد اشرف» و «خلیل ملکی؛ تئوری توطئه و پیشبرد جامعه‌ی مدنی» به قلم «محمدعلی همایون کاتوزیان» می‌باشد، که به همت نشر نی در سال 1382 به چاپ رسیده است. مترجم بر چاپ چهارم این اثر (که هم‌اکنون در بازار وجود دارد) پیشگفتاری درباره‌ی ادبیاتِ موضوع «توهم توطئه» نوشته و ضمیمه‌ای نیز به آن افزوده که در حقیقت گزارشی از دستگیری «خلیل ملکی» توسط ساواک می‌باشد. اهمیت این مجموعه از آن ‌روی است که تأثیر این پدیده‌ی اجتماعی را بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران بررسی می‌نماید.
آقای مجتبی حبیبی در مقاله‌ی پنجم، کتاب «جزیره‌ی سرگردانی» نوشته‌ی سیمین دانشور را نقد کرده است. این کتاب یکی از سه‌گانه‌ی وی و ادامه‌ی منطقی دیدگاه‌های نویسنده با پردازش بهترِ سبک، نثر و قصه‌گویی اوست. دانشور با شخصیت‌های داستانی، اما به قرینه‌ی خارجی سعی می‌کند تا خواننده را با خود همراه سازد. وی در قالب این کتاب برخی از ارزش‌ها و اعتقادات مذهبی و انقلابی مردم ایران را تخطئه کرده است.
در مقاله‌ی آخر نیز کتابِ «جذابیتِ عشق؛ زندگی روشنفکران ایرانِ بعد از انقلاب» نوشته‌ی تورج زاهدی توسط آقای مهدی حق‌بین بررسی و معرفی شده است. «جذابیت عشق» رمانی است جذاب که با هدف طیف‌سنجی و بازشناسی روشنفکران در دوران جمهوری اسلامی ایران به رشته‌ی تحریر درآمده و در آن، به هر دو قشر روشنفکر غیرمذهبی و روشنفکر دینی پرداخته شده است. نگاه نویسنده به روشنفکری غیردینی، نگاهی انتقادی است و باور تورج زاهدی آن است که روشنفکران ایرانی، در زندگی شخصی خود کمتر موفق‌اند و در زندگی حرفه‌ای، مایه‌های حسادت، کینه‌توزی، نفرت، رفتارهای عوامانه و گاه بچگانه موجبات عدم تشخیص برای آنان را به بارمی‌آورد.