loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

درآمدی بر تفسیر تربیتی

ناشر موسسه اشراق و عرفان

نویسنده علیرضا اعرافی

سال نشر : 1393

تعداد صفحات : 96

موجودی تمام شده ؛ درصورت شارژ مجدد به من اطلاع بده notify_me

معرفی کتاب

براستی گذشتگان ما نیز برای فهم و تفسیر یک متن جستجو و تلاشی درازدامن داشته اند؟ از چه زمانی و چرا در رابطه با تفسیر متون ادبی، مقدس و آنچه مربوط به انسان است پرسش های گسترده ای طرح و به بررسی آنها پرداخته شد؟ شاید انباشت دانسته های انسانی در تاریخ بشر و ایجاد گفتمان های فرهنگی متفاوت، باعث شد تا در دوره هایِ اخیرِ حیاتِ انسان در زمینه تفسیر یک متن کاوش هایی پی درپی به وجود آید و دنبال شود.

برای پیروان شرایع آسمانی بالاخص اسلام و یهود از جهت شریعت محور بودن، گونه های مختلف این سؤالات قرن هاست که مطرح بوده و در بین علمای آن بحث می شود. قرآن به عنوان مهمترین متن اسلامی و منبع وحی در دین اسلام در نگاه مسلمانان مورد توجه ویژه است و فهم معارف آن برای هر عالم اسلامی وظیفه ای بی چون و چراست، البته به مقدار میسور و براساس تخصص و تحقیقات پیش روی هر عالم فهم آن نیز متفاوت است.

امّا برای فهم قرآن علاوه بر اثبات و قبول پیشفرض های لازم، نیاز به انتخاب روش کلی بررسی آیات نیز هست. وقتی مفسر فارغ از ملاحظات مختلف شروع به تفسیر قرآن از ابتدای این کتاب آسمانی به انتهای آن می کند در واقع دارد قرآن را به شکل ترتیبی تفسیر می کند و عنوان تفسیر ترتیبی را بر آن اطلاق می کنند، امّا وقتی مفسر ترتیب آیات را ملاک و معیار خود قرار نداد و براساس میزان تناسب آیات مختلف با یک موضوع کنکاش های خود را پی گرفت آن وقت تفسیر موضوعی شکل گرفته است. به عبارت دیگر تفسیر ترتیبی قرآن «متن محور» است و تفسیر موضوعی «مسأله محور».

تفسیر موضوعی به معنای انتخاب موضوعی از میان موضوعات قرآنی و جستجو پیرامون آن در تمام قرآن، از جانب علمای مختلف اسلامی قرن ها انجام می شد و در مباحث علمی مختلف دینی مورد استفاده قرار می گرفت که از معمول ترین مصادیق آن آیات الاحکام در بررسی موضوعات فقهی است. امّا با نکات ظریف و دقیقی که علامه طباطبائی (ره) در اثر سترگ و بی نظیر خود المیزان انجام دادند و همچنین مباحثی که از طرف نوابغی چون شهید صدر(رحمه الله) طرح شد، نوع دیگری از تفسیر موضوعی ارائه شد. در تلقّی جدید موضوع نه از متن قرآن، بلکه از خارج انتخاب می شد و با عرضه به قرآن نظر قرآن درباره آن بررسی، استخراج و بیان می شد. در این بیان جدید از تفسیر موضوعی علاوه بر فهم دقیق قرآن و اجتهاد درون دینی نیاز به تخصص در موضوع و مسأله و علمی بود که قرار است سؤال مطرح شده از آن به قرآن عرضه شود. در واقع در اینجا ما با یک مطالعه میان رشته ای مواجه هستیم.

تخصصی شدن تفسیر قرآن کریم، دست کم از دو منظر قابل دسته بندی است و مجموعه کتاب های تفسیری را می توان از دو منظرِ روشی و محتوایی طبقه بندی کرد. از منظر روشِ تفسیر، تفاسیری چون تفسیر فقهی، عرفانی، کلامی، ادبی و ... خواهیم داشت و از منظرِ قلمرو و محتوایِ تفسیر می توان قلمرو تفسیر را به موضوعاتی خاص مانند تربیت، اخلاق، سیاست، مدیریت و ... اختصاص داد. کتاب حاضر، تخصصی سازی تفسیر قرآن را از منظر دوم پی می گیرد و با تلفیق دو رویکرد تفسیر موضوعی سعی دارد تفسیر آیات را به قلمرو تعلیم و تربیت محدود سازد.
کتاب حاضر تقریر پنج جلسه از دروس آیه الله اعرافی در همین زمینه است. این دروس که در سال تحصیلی ۸۹-۱۳۸۸ در حوزه علمیه قم تشکیل شده، درآمدی است برای چگونگی تفسیر موضوعی و تذکر ملاحظاتی که در این باب باید دانست و اعمال نمود. کتاب در پنج فصل و یک پیوست همراه با سخن مؤسسه و پیشگفتار تقریرکننده دروس سید نقی موسوی تنظیم شده است.

در فصل اوّل انواع تفسیر و پیشفرض های هفتگانه تفسیر قرآن بیان شده اند. فصل دوم به تعریف تربیت و مفهوم آن گذشته و در فصل سوّم نسبت تفسیر تربیتی با دانش های مرتبط مشخص شده و جایگاه روایات در تفسیر تربیتی تبیین شده است. روش شناسی تفسیر تربیتی که با روش شناسی فهم دین شروع و مراحل سه گانه «گردآوری آیات مرتبط»، «منظومه سازی آیات» و «نظام سازی و استخراج قواعد کلان» در آن بیان می شود محتوای فصل چهارم را تشکیل می دهند. همچنین در این فصل وظایف تفسیر تربیتی چنین شمرده شده اند: استخراج معارف تربیتی قرآن، عرضه مسائل تربیتی بر قرآن و کشف روش های آموزشی و تربیتی قرآن. درفصل پنجم با عنوان جغرافیای تفسیر تربیتی به قلمرو دانش تفسیر تربیتی در سه گستره اشاره شده و توضیحی مختصر برای هر یک برشمرده اند.

پیوست کتاب هر چند مختصر امّا به مسأله بنیادین و مهمی پرداخته و صور مختلف مسأله را طرح و اجمالاً رد و اثبات نموده، ولی پاسخی صریح برای آن تعیین نکرده است. سؤال مطرح شده در پیوست ارتباطی وثیق با اصطلاح و نظر شهید صدر در مورد «منطقه الفراغ» دارد و می خواهد ببیند آنجا که با پدیده ای مواجه می شویم که در گزاره های توصیفی(در مقابل گزاره های تجویزی) متون اسلامی بالاخص قرآن، درباره آن سخنی به میان نیامده است، چگونه باید عمل کنیم؟ عنوان پیوست چنین است: «سکوت قرآن در توصیف پدیده ها و دلالت های آن».

کتاب دارای سه نمایه و کتابنامه است و در قطع پالتویی با صفحه آرایی مناسبی تهیه شده و فهرست مطالب آن بدین شرح است:
سخن مؤسسه
پیشگفتار
• تفسیر، مفهوم، مبانی و انواع آن
تفسیر ترتیبی
تفسیر موضوعی
پیشفرض های تفسیر قرآن
• تربیت، مفهوم و انواع آن
• مرزهای مفهومی تفسیر تربیتی
نسبت تفسیر تربیتی با دانش ها و مفاهیم نزدیک
جایگاه روایات در تفسیر تربیتی
• روش شناسی تفسیر تربیتی
روش شناسی فهم دین
روش شناسی تفسیر تربیتی
وظایف تفسیر تربیتی
• جغرافیای تفسیر تربیتی
• پیوست: سکوت قرآن در توصیف پدیده ها و دلالت های آن.
منبع: الف کتاب (alef.ir/book)
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما