بحران ساختگی: داستان ناگفته هراس از ایران هسته ای

معرفی کتاب

این کتاب روایت داستانی است که ما به خودمان می گوییم و لزوما مطابق با آنچه در واقعیت رخ می دهد نیست. گرت پورتر، تاریخ نگار و محقق آمریکایی که در حوزه امنیت ملی آمریکا تخصص دارد در کتاب خود نشان می دهد که چگونه برنامه هسته ای ایران با روایتی که در غرب درباره آن وجود دارد تطابق ندارد.
عنوان کتاب "بحران ساختگی: داستان ناگفته هراس هسته ای" از همان ابتدا به ما می گوید که این کتاب بر خلاف جریان معمول حرکت می کند. به نظر می رسد پورتر تنها محققی است که با نگاهی نامتعصب تمام گزارش های آژانس بین المللی انرژی هسته ای را در یک سال اخیر مطالعه کرده است. وی همچنین به گزارش های اطلاعاتی آمریکا درباره مسأله هسته ای ایران طی چند دهه اخیر دسترسی داشته است. علاوه بر این، پورتر با چندین نسل از مقامات آمریکایی مصاحبه کرده و اظهارات مقامات ارشد در برابر کنگره را تحلیل کرده است.
نتیجه این تحقیقات یک کتاب بسیار مشروح و مستند برای تمام آنهایی است که می خواهند بدانند چگونه به بحران هسته ای ایران و "سناریوهای حمله" رسیدیم و واقعیت ها و گزارش های اطلاعاتی ساختگی را با هدف حمایت و پشتیبانی از این پیش فرض ها ابداع کردیم. این کتاب همچنین برای آنهایی که می خواهند بدانند در مذاکرات فشرده بین ایران و شش قدرت جهانی (و به عبارت صحیح تر بین ایران و آمریکا) چه می گذرد، بسیار ارزشمند خواهد بود.
به اعتقاد پورتر، بحران هسته ای ایران به دنبال یک برنامه سیاسی مخفی که توسط سیاستگذاران آمریکایی ایجاد شد (از مدت ها پیش نیز اسرائیل وارد این داستان شده بود). این فرضیه یکی از موضوعات اصلی در کتاب پورتر است.
داستان با حمایت آمریکا از عراقی ها در جنگ بین ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ آغاز می شود. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تبدیل به یک نقطه حیاتی می گردد. به نوشته پورتر، این رویداد و پایان جنگ سرد بهانه سازمان سیا برای تداوم سیاست بازدارنگی را از بین برد. راه حل آمریکایی ها برای تداوم تخصیص بودجه های هنگفت به این سازمان ابداع یک تهدید جدید بود – ظهور تسلیحات کشتار دسته جمعی (واژه ای فی النفسه مبهم) و تروریسم. ایران، که در بالای لیست قرار داشت، تهدیدی که "سیا" را نجات داد پدید آورد.
تقویت منافع سازمانی سیا با دستیابی نئومحافظه کاران به رهبری ایدئولوگ هایی چون دیک چنی، پل ولفوویتز و جان بولتون به سمت های بالای دولتی، تشدید شد. آنها برنامه ای را برای مشروعیت زدایی از جمهوری اسلامی با هدف سرنگون کردن رژیم (با استفاده از واژه تقدیس شده "تغییر رژیم") آغاز کردند.
در کتاب پورتر ادعایی کاملا مستند مطرح می شود مبنی بر اینکه سیاست های آمریکا و اسرائیل درباره ایران از منافع سیاسی و سازمانی ناشی شده اند نه لزوما از تحلیل دقیق و واقع انگارانه برنامه هسته ای ایران، که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی هسته ای قرار دارد، و یا نیات رهبری این کشور.
به نوشته پورتر، هیچگونه تحلیل سیستماتیک درباره اهداف برنامه هسته ای ایران انجام نگرفت و سیاستگذاران آمریکایی یا اسرائیلی درباره اینکه چرا تمام اظهارات رسمی ایرانی ها در تطابق کامل با معاهده عدم اشاعه تسلیحات هسته ای است، تعمقی جدی نکردند. علاوه بر این، در آمریکا تا سال ۲۰۰۷، و در اسرائیل تاکنون، "اصل بدیهی" در مباحث هسته ای این بود که ایران با استفاده از سانتریفیوژ های هسته ای در حال حرکت به سوی بمب است. پورتر و آژانس دلیلی برای اثبات اینکه ایران به سمت بمب حرکت کرده است، پیدا نکرده اند.

در ادامه متن مصاحبه هاآرتص با پورتر ارائه می شود:
شما سال ها وقت صرف تحلیل گزارش های آژانس، گزارش های اطلاعاتی و مصاحبه با مقامات درباره برنامه هسته ای ایران کرده اید. انگیزه تان برای نگارش این کتاب چه بود؟
فهم این مسأله که یک روایت درباره برنامه هسته ای ایران بدون اینکه با چالشی مواجه شود اعتبار کسب کرده است، اما طی این سال ها من با برخی "مسائل خلاف قاعده" مواجه شده ام – واقعیاتی مهم که نمی شد آنها را با روایت مرسوم تطبیق داد. همچنین بدین امر پی بردم که من تنها روزنامه نگاری هستم که مدارک حول این مسأله را از نزدیک تعقیب می کنم. و در نهایت – و شاید مهمتر از همه – بدین امر پی بردم که نمی توان واقعیت رادر یک مقاله یا مجموعه مقالات ارائه کرد و باید درباره آن کتابی بنویسم.

آیا منصفانه است که بگوییم کتاب شما نشان می دهد که تمام بحران هسته ای یک دهه اخیر ناشی از تلاش های آمریکا و اسرائیل برای جلوگیری از دسترسی ایران به یک برنامه هسته ای غیرنظامی است، حتی اگر چنین برنامه ای بر اساس پیمان منع اشاعه هسته ای مجاز باشد، و اینکه چنین فرآیندی این واقعیت را که ایران هیچگان در صدد تولید تسلیحات هسته ای نبوده است را تاریک و مبهم ساخت؟
بله من بر روی تاریخ آغازین تعامل بین برنامه و خط مشی هسته ای ایران و خط مشی های آمریکا و اسرائیل در قبال آن برنامه تأکید زیادی کرده ام. من نشان داده ام که چگونه مداخله دولت ریگان – که از سای ۱۹۸۳ شروع شد – برای فشار بر آلمان و فرانسه برای امتناع از همکاری با ایران در تکمیل رآکتور بوشهر، و امتناع از ارائه سوخت اورانیوم غنی شده برای رآکتور بوشهر، بدین معنا بود که ایران یا باید از حقوق خود بر اساس معاهده منع اشاعه هسته ای دست بکشد یا اینکه ضمن تقابل با خط مشی آمریکا به بازار سیاه رجوع کند تا توانمندی غنی سازی مستقل خود را پدید آورد. و علی رغم اتهامات بعدی آمریکا و اسرائیل مبنی بر اینکه ایران علاقه مند به اورانیوم به منظور نیل به تسلیحات هسته ای است، هیچ مدرک و سندی تاکنون در پشتیبانی از این ادعاها ارائه نشده اند.