از نوشتن

معرفی کتاب

در میان نویسندگان برآمده از ادبیات دهه شصت و اوایل دهه هفتاد، کم نیستند نویسندگانی که جلای وطن کرده و دیاری دیگر را برای زندگی برگزیدند. فرشته مولوی نیز یکی از همین نویسندگان است. اگرچه در این سال ها دسترسی به اخبار (به ویژه در فضای مجازی) چنان سهل شده که در هر گوشه ای از دنیا می توان در جریان احوال سیاسی و اجتماعی این دیار قرار گرفت؛ اما نمی توان منکر تجربه زیست مستقیم شد که حاصل تنفس در هوای وطن است؛ البته اگر نویسنده بخواهد در هوای وطن بنویسد. از این سبب اغلب هنرمندان مهاجر، در بهترین حالت اگر پس رفت نکرده باشند متوقف شده اند. مگر آنکه توانسته باشند در کسوت نویسنده یا هنرمندی با نگاهی جهانی ظاهر شوند که متاسفانه هنوز ادبیات ایران چنین نمونه هایی نداشته است.
فرشته مولوی نیز وضعیتی مشابه دیگر نویسندگان داشته است، با این تفاوت ;i او در طول سالهای مهاجرت خود، در محافل دانشگاهی امریکا و کانادا به عنوان پژوهشگر در حوزه ادبیات و کتاب کار کرده و از قضا دستاوردهای این ایام پشتوانه ای بوده که با نام «از نوشتن» وارد بازار کتاب شده است.
«از نوشتن» مجموعه یادداشت های کوتاه و بلندِ پراکنده است. «هریک از نوشته های آمده در این کتاب ... به زمانی و به شیوه ای دست آورد مشق درنگیدن، اندیشیدن، و نوشتن در ژانرهای گوناگون و با هدف های دیگرگونه بوده است.» نخ تسبیح این مشق نوشته های درنگیدن و اندیشیدن در حوزه هایی متنوع و وسیع؛ همانا در عنوان کتاب منعکس است، این یادداشت ها که حاصل زمانهای مختلف و با موضوعات گوناگون نوشته شده اند، در یک نکته محوری با هم اشتراک دارند. آن نکته نوشتن است.
کتاب حاضر از بیست و سه نوشته کوتاه تشکیل شده که در قالب سه بخش تقسیم بندی موضوعی شده اند: «جستارهای بخش یکم، پایه و مایه ی درس های کارگاهی نگارش ادبی ناداستانی در چند دوره ی ناپیوسته در تورنتو بوده اند ... بخش دوم یادداشت ها، پست های وبلاگی، و نیز نوشته هایی در پاسخ به پرسش و پیشنهاد روزنامه نگاران ادبی را در برمی گیرد ... در بخش سوم نیز چند جستار از جنس نقد و نظر آمده که در هر یک، به دستاویز درنگ بر اثری یا صاحب اثری، پیچ و خمی از نوشتن، پررنگ و برجسته می شود.»
در باب نوشتن، آداب و ویژگی های آن، آثار گوناگونی منتشر شده است. آنچه کتاب حاضر را با وجود پراکندگی بسیار موضوعی اش، شایسته توجه می سازد، این است که به شکلی بارز به نوشتن در زمانه و روزگاری می پردازد که پیدا شدن سرو کله رسانه های گروهی جدید و تحول سریع آنها، الزامات تازه ای وارد آن کرده که در کم و کیفش تاثیر بسیار گذاشته است.
ماجرا ریشه در بستر عرضه نوشتار ادبی دارد، که حاصل حضور رسانه های مجازی ست که نوشتن در آنها به دلیل نسبتی که با زمان دارند و در واقع سرعت بالای پیموده مسیر از ذهن و قلم نویسنده به خواننده، وِیژگی های منحصر به فرد و خاصی با خود به همراه آورده است. باید افزود که این قسم دستاوردهای جهان تکنولوژی، به مراتب بیش از پیش نوشتن و عرضه آن را به دیگران، همگانی کرده است. در گذشته های دور خواندن و نوشتن محدود به خواص بود، با گسترش صنعت چاپ و از راه رسیدن روزنامه ها و مجلات، دامنه کسانی که می خواندند و می نوشتند گسترش بیشتری یافت. با این حال به دلیل تمرکز ارائه مطالب در نشریات چاپی که توسط گردانندگان شان با نظارت و وسواس کمی و کیفی منتشر می شدند، کماکان هرکسی امکان عرضه نوشته خود به دیگران را نمی یافت. با پیشرفت تکنولوژی و فراهم آمدن فضایی مجازی برای ارائه و انتقال اطلاعات (وب سایت ها، وبلاگ ها، فیس بوک و...) امروز هر کسی با هر بضاعتی در نوشتن، می تواند بنویسد و آن را به دیگران عرضه کند. همگانی شدن نوشتن فواید و آفت های خاص خود را دارد، به خصوص در حوزه زبان. این مسئله و تاثیرات آن که از مهمترین شاخص های این روزگار است به انحاء و اشکال مختلف در پاره ای از نوشته های گردآوری شده در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین فرشته مولوی در بخشی با عنوان «وبلاگ نویسی سرگرمی یا فرهنگ سازی» مفصلا به این موضوع پرداخته و ابعاد گوناگونش را مورد توجه قرار داده است. جدا از آنچه اشاره شد، به موضوعانی از جمله غلط های مصطلح متون امروزی و درست نویسی کلمات، فاز جدید ورود واژگان بیگانه به زبان فارسی (متاثر از فضای مجازی)، فارگلیش، واژگان دورگه تا برخی از انواع نوشتن همانند زندگی نگاری، سفرنگاری و وبلاگ نویسی نیز پرداخته شده. در بخش سوم این کتاب نیز می توان خواننده نقد و نظرهایی بود که به متن ادبیات اختصاص یافته و جنبه هایی از فعالیت های ادبی برخی نویسندگان داخلی و خارجی مورد توجه قرار دارد.
باید پذیرفت که نظم و انسجام بخشیدن به یادداشت هایی با این میزان پراکندگی امری دشوار است، اگر چه نویسنده به طور کلی آنها را در سه دسته تقسیم بندی کرده است. بنابراین آنها را باید به همین گونه که هستند پذیرفت، خاصه اینکه نکات در خور اعتنا که حاصل دستاوردهای پژوهشی مولوی در دو دهه گذشته هستند در این کتاب کم نیست که آن را در عین پراکندگی موضوعی به مجموعه ای خواندنی و قابل تأمل بدل می سازد.
منبع: الف کتاب (alef.ir/book)