تاریخ فلسفه غرب - جلد سوم: فلسفه قرون وسطی

معرفی کتاب

تاریخ فلسفه غرب، مروری بر فلسفه غرب را به ترتیب زمانی، از سرآغازهای آن در قرن ششم پیش از میلاد تا عصر حاضر، فراهم می آورد. این کتاب همه جریان های بزرگ فلسفی را به صورتی ژرف مورد بررسی قرار می دهد. بیشترین فضا در این اثر به کسانی اختصاص دارد که براساس اجماع عمومی، فیلسوفان بزرگ شمرده می شوند. اما از فیلسوفان کوچک تر نیز غافل نمانده ایم. به طور کلی این 10 مجلد تاریخ فلسفه حاوی اطلاعات بنیادی و انتقادی درباره همه فیلسوفان مهم گذشته وحال است و تصویر روشنی از آنها در بستر فرهنگی، و به ویژه علمی روزگارشان ارائه می شود.

این کتاب به تاریخ فلسفه غرب در دوران قرون وسطی اختصاص دارد و اثری است از چندین نویسنده از جمله استفن براون که استاد دانشکده بوستون، ماساچوست است. این نویسنده عمدتا درباره تاریخ فلسفه و الهیات در سده های سیزدهم و چهاردهم کار می کند. آثار متعدد وی شامل مطالعات در باب ویلیام اکام و والتر بورلی و ویراست آثار آنان است.

یکی دیگر از نویسندگان این اثر برایان دیویس اُ.پی استاد دانشگاه فوردهام، نیویورک است که به طور عمده به کار درباره فلسفه دین و فلسفه سده های میانه مشغول است. از جمله کتابهای او تفکر توماس آکویناس و مقدمه ای بر فلسفه دین است.

این کتاب شامل یک گاه شماری از تولد بوئتیوس، یعنی نخستین مولفی که در این جلد به او پرداخته شده است؛ تا اندکی پس از مرگ سوآرز در اوایل سده هفدهم ادامه دارد. اما به تفصیل به سده های پانزده و شانزده و هفده کمتر پرداخته شده است.

در مقدمه این کتاب جان مارنبن ویراستار انگلیسی آن به فلسفه سده های میانه که موضوع این کتاب است، می پردازد و تصریح می کند که این فلسفه داری چهار سنت فرعی است؛ فلسفه اسلامی- که در سرزمین های اسلامی پا گرفت و به طور عموم آن را به زبان عربی و گاه پارسی می نگاشتند. فلسفه یهودی- یعنی آثار یهودیان بلاد مسلمان و مسیحی که به عربی یا عبری می نوشتند. فلسفه لاتینی- که در کشور های اروپای مسیحی به وجود آمد و در اکثر موارد آن را به زبان لاتینی می نوشتند که زبان اصلی آموزش عالی در آن سرزمین ها بود. فلسفه بیزانسی که آن را در امپراتوری مسیحی بیزانس و به زبان یونانی می نگاشتند.

نویسنده درباره اینکه چرا این چهار سنت متفاوت با زبان های گوناگون را جزیی از تاریخ فلسفه غرب آورده است، می گوید؛ این چهار سنت آن چنان به طور تنگاتنگ به هم بافته شده اند که به رغم آنکه تفاوت هایشان مهم هستند، اما آنها را به مثابه یک کل بهتر می توان فهمید. نخست اینکه همه این سنن میراث مشترک فلسفه یونان باستان را به کار می برند، دوم اینکه این سنن در بسط و تحول خود به هم پیوسته اند. سوم اینکه هر چهار سنت به فرهنگ هایی تعلق دارند که دین توحیدی و وحیانی بر آنها حاکم است. یعنی اسلام، یهودیت و مسیحیت.

جان مارنبن در توضیح کتاب می گوید: این کتاب در پی ارائه یکی از روش های پرداختن به سده های میانه نیست. نویسندگان آن به سبب شناخت تخصصی شان از حوزه های منفردی که مورد بحث قرار می دهند و نیز با هدف آفریدن کتابی گزینش شده اند که رویکردی واحد به این حوزه را دنبال نکند، بلکه شمه ای از تنوع رویکرد هایی را نشان دهد که امروزه رایج اند. با این همه، این رویکرد های گوناگون به دقت با محتوای این کتاب هماهنگ شده اند. بدین خاطر که برخی خوانندگان دارای پس زمینه های دانشگاهی مختلفی هستند؛ مدخل های مختلفی را به جانب موضوع فراهم آوردیم.

پس می توان فصول این کتاب را به طور جداگانه همچون مقالاتی در سبک های متفاوت درباره موضوعات گوناگون و مرتبط دانست. اما راهی نیز هست که در آن این مجلد را همچون یک کل بنگریم و به کار گیریم. هم خوانندگان جدید فلسفه سده های میانه و هم آنان که پیش تر با این حوزه آشنا بوده اند، به نقشه ای گاه نگارانه و جغرافیایی/ زبانی از این موضوع نیاز دارند. این کتاب نقشه ای از این موضوع را به گونه ای که اکنون متخصصان آن را می بینید ارائه می دهد؛ و آن نقشه ای است که از دو جهت با نقشه ای که تاریخ های عمومی فلسفه سده های میانه به زبان انگلیسی ارائه می دارند به طرز بارزی متفاوت است. نخست اینکه اکثر تواریخ به واقع منحصرا با در نظر گرفتن تاثیرفلسفه اسلامی و یهودی است، اثر متخصصان تفکر و فرهنگ اسلامی و یهودی است و هم بر بستر فرهنگی این فیلسوفان و هم بر دست آورد آنان به شکل مطلق تاکید کرده است. دوم اینکه در اغلب تواریخ فلسفه سده های میانه، سده سیزدهم را دوره بزرگ ترین دست آوردها در فلسفه لاتینی می نگرد که کار توماس آکوئیناس آن را متجلی ساخته، سده های پیشین مقدمات آن را فراهم آورده و سده های پس از آن نشان دهنده زوال و افول آن است که در ابتدا آهسته و سپس پر شتاب و سریع بوده است. در مقابل در این تاریخ دوره اوایل سده های میانه و سده دوازدهم به خودی خود حوزه ای مهم در فلسفه دیده شده است و قرون پایانی سده های میانه تحت الشعاع سده سیزدهم نیستند. این کتاب در 19 فصل به این سده ها پرداخته است.