استعمار و نام گذاری جغرافیایی

معرفی کتاب

کتاب استعمار و نام گذاری جغرافیایی به منظور بررسی و مطالعه نقش قدرتهای استعماری در نامگذاری منطقه خاورمیانه طراحی و اجرا شده است. با این حال، به دلیل گستردگی این فرایند در ابعاد جغرافیایی و زمانی، این تحقیق، نامگذاری های استعماری بازه زمانی آغاز اکتشافات جغرافیایی در اواخر قرن پانزدهم تا آغاز قرن بیستم (نامگذاری خاورمیانه) را شامل می شود و از نظر جغرافیایی، قاره های آفریقا، آمریکا (شمالی، مرکزی و جنوبی) و اقیانوسیه را در بر می گیرد.

به لحاظ نظری، پژوهش حاضر در چارچوب نشانه شناسی و دیدگاه فلسفی دکارت، مبتنی بر خردباوری انجام گرفته است. نشانه شناسی به عنوان دانشِ شناخت نشانه ها از ظرفیت خوبی برای تحلیلهای معنایی برخوردار است و «نام» به عنوان یک نظام دلالت و معنایی در کلیت خود یک نشانه به شمار می رود.

«نام» علاوه بر مرزبندی و تمایز قائل شدن میان افراد یک نوع، دارای بار هویتی، فرهنگی، تاریخی است و هنگامی که «نامی» بر یک پدیده نهاده می شود، نام گذارنده، همه موارد یادشده را در «نام» انتخابی خود در نظر گرفته است، ولو اینکه نسبت به عوامل یادشده آگاه نباشد. علاوه بر نشانه شناسی، مکتب فکری سازه انگاری نیز از ظرفیت خوبی در زمینه تجزیه و تحلیل و بررسی نظامهای نشانه ای ازجمله «نام» برخوردار است. در واقع سازه انگاری، پلی میان نشانه شناسی و خردگرایی دکارتی است. در این بخش مفاهیمی چون هویت، قدرت نمادین، اعمال گفتمانی، ایدئولوژی، اسطوره، غیریت سازی و اروپامحوری در پیوند با نامگذاری جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است.

چهار فصل این کتاب عبارتند از: فصل نخست به مقدمه و طرح تحقیق اختصاص یافته که در آن به موضوعاتی چون اهمیت و ضرورت موضوع و تبیین آن، پیشینه پژوهش، هدف و کاربرد آن، روش مورد استفاده، طرح مسئله و بیان پرسشهای تحقیق، فرضیه ها و مسئله نوآوری پرداخته شده است.

در فصل دوم، چارچوب نظری تحقیق براساس نظریه نشانه شناسی، سازه انگاری و چشم انداز دکارتی ارائه شده که براساس آن، پدیده «نام» و «نامگذاری» و آثار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در فصل سوم، به نقش قدرتهای استعماری در نامگذاری مکانها و عوارض جغرافیایی در دوران اکتشافات جغرافیایی در قاره های آفریقا، آمریکا (شمالی، جنوبی و مرکزی) و اقیانوسیه پرداخته شده است که در حقیقت، مطالعات موردی مربوط به فصل دوم را شامل می شود.

در نهایت و در فصل چهارم، به نقش استعمار در نامگذاری خاورمیانه در چارچوب مدرنیته و چشم انداز دکارتی اشاره گردیده و توضیح داده شده که چگونه پیدایش «تصویر ژئوپلیتیکی» از جهان به نامگذاری «خاورمیانه» منتهی شده است.

در پایان این فصل، تلاش شد با ارائه دلایل و شواهد تاریخی، نام جایگزینی مبتنی بر گذشته تاریخی و واقعیات کنونی آن به جای «خاورمیانه» استخراج و ارائه شود.

در پایان، نتیجه و حاصل پژوهش به خوانندگان عرضه شده است.