نجوم السماء فی تراجم العلماء

معرفی کتاب

کتاب حاضر یکی از مهمترین کتاب­های مرجع است که در شرح حال پانصد و سی نفر از علمای شیعه قرون یازدهم و دوازدهم هجری قمری در سال 1286 هـ.ق نوشته شده است.

مولف این کتاب میرزاعلی بن میرزا صادقعلی بن مهدی کشمیری کلهنوی در سیزدهم ماه رجب سال 1260 متولد شده و در سال 1309 در کلهنو فوت کرده و در حسینیه علامه سید دلدار علی معروف به «حسینیه غفران مآب» دفن شده است. وی افزون بر نجوم السماء چهار کتاب دیگر داشته که عبارتند از:

1- زعفران زار که به فارسی و در ادب است.

2- روضه الازهار

3- مجمع الفواید

4- دوحه الانوار

نجوم السماء در سه نجم تألیف شده:

نجم اول در احوال 269 نفر از علمای شیعه قرن یازدهم هـ.قمری.

نجم ثانی در احوال 178 نفر از علمای شیعه قرن دوازدهم هـ.قمری.

نجم ثالث در احوال 83 نفر از علمای شیعه قرن سیزدهم هـ.قمری.

مؤلف پس از علت تالیف درباره روش کار خود چنین نوشته: «بنابراین فقیر کثیرالذنب و التقصیر، المعتصم بحبل الله و کرمه و غفرانه، محمدبن صادق بن مهدی – انجاه الله من فلتات لسانه و رزقه مرافقه ائمه من جنانه – در سنه یکهزار و دو صد و هشتاد و شش هجری به تالیف این کتاب مبادرت کرد. و جمعی که ذکر ایشان در کتب متداوله یافته شده به ذکر ایشان هم پرداخت و ذکر علما را مقصور به مجتهدین اعلام و فقهای اهل بیت نساخته­ام بلکه به ضبط اسامی جمعی از اعیان محصلین که در علوم عربیه و ادبیه یا فنون عقلیه حکمیه ید طولانی و منزلت علیا داشته­اند نیز پرداخته. با وجودی که تالیف این کتاب در سال 1286 شروع شده بود و مولف در 1309 یعنی بیست و سه سال بعد درگذشته اما کار مولف پایان نیافته بوده است.»

مولف نجوم السماء در تالیف کتاب خود از منابع مهم زیادی استفاده کرده و با انصاف تمام، نام مراجع خود را مورد به مورد ذکر کرده است، علاوه بر آن به اجازات زیادی دسترسی داشته که تمام یا قسمتی از آنها را در جای خود نقل کرده است.

کشمیری بنا به سخن مصحح در بعضی از موارد شرح حال یک نفر را در دو مدخل جداگانه آورده است. در تمام منابع کتابشناسی که به چاپ این کتاب اشاره کرده­اند قید کرده­اند که فقط نجم اول در کلهنو چاپ شده در حالی که این مطلب اشتباه است. هر سه نجم در سال 1303 چاپ شده منتهی در یک مجلد و همان چاپ هم اساس کار مصحح بوده است.