نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن تشابه ها، تفاوت ها و تعارض های گزارش های تاریخی قرآن با منابع منتخب (بررسی موردی غزوه بدر، احد و تبوک)

معرفی کتاب

برای انعکاس تاریخ و رویدادهای آن روش های مختلفی وجود دارد که به دنبال آن، مکاتب گوناگون نگارشی و نگرشی در تاریخ پدید آمده است. قرآن نیز به عنوان کتاب هدایت با هدفی خاص به موضوع تاریخ پرداخته است.
مورخان مسلمان در حد توانایی خود در نقل تاریخ، به آیات قرآنی اشاره و در مواردی استناد کرده و حتی برخی بر این بوده اند که تاریخی با تکیه بر قرآن به نگارش درآورند؛ ولی امروزه نمی توان ادعا کرد مورخان به روش قرآن در پرداختن به تاریخ به طور روشن و بدون هر ابهامی دست یافته اند و یا این روش به مکتبی در میان مورخان تبدیل شده است.
کتاب نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن از مقدمه و پنج فصل «کلیات، تحلیل و تطبیق غزوه بدر در قرآن و منابع تاریخی، تحلیل و تطبیق غزوه احد در قرآن و منابع تاریخی، تحلیل و تطبیق غزوه تبوک در قرآن و منابع تاریخی و نتیجه گیری» گردآوری شده که هر فصل به مباحث مرتبط با خود پرداخته است.
نویسنده در مقدمه این کتاب نوشته است: «تاریخ در قرآن جایگاه ویژه ای دارد. پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله و امامان شیعه علیهم السلام نیز از همان ابتدا با تأسی به قرآن، به تاریخ و عبرت آموزی از آن اهمیت داده اند. امام علی علیه السلام در نامه ای به فرزند خود از توجهش به تاریخ و از روش خویش در پرداختن به تاریخ و چگونگی تفکر در آن، سخن می گوید.»
در سه فصل دو، سه و چهار به بررسی غزوه بدر و احد و تبوک در قرآن و منابع منتخب تاریخی می پردازد. در این سه فصل، از چهار عنوان کلی بحث شده است؛ گفتاری به بررسی تفصیلی گزارش قرآن از غزوه مورد بحث می پردازد که مقایسه بدون داشتن متنی از قرآن امکان ندارد.
در گفتار دوم برای دستیابی به ترتیب و نوع موضوع های مورد توجه قرآنی، طی جداولی ابتدا ترتیب موضوع های مطرح شده در قرآن مشخص گردیده و سپس موضوع های کلی طی جدولی دیگر استخراج شده است. در ادامه نیز به تحلیل محتوا و چینش و نحوه ارتباط موضوع ها پرداخته شده، تا الگوی قرآن در این باره ترسیم گردد.
در گفتار سوم، به بررسی گزارش های غزوه مورد بحث در منابع تاریخی اختصاص یافته و در ادامه مانند گفتار دوم درباره منابع، جداولی ترسیم شده است. گفتار چهارم هر فصل به مقایسه داده های گفتارهای قبل پرداخته و وجوه تشابه، تفاوت و تعارض بین قرآن و منابع منتخب و الگوهای آن دو را مقایسه کرده است.
در این کتاب از روش مقایسه بین قرآن و منابعی از تاریخ استفاده شده است، تا با دستیابی به تفاوت ها، شباهت ها و تعارض های احتمالی بین این دو منبع (قرآن و منابع تاریخی) خواننده به چنین الگویی رهنمون شود.