اسلام و تجدد

معرفی کتاب

نوشته های مختلفی با مسائلی متنوع و با روش ها و رویکردهای متفاوت در باب اسلام و مدرنیته نوشته شده است. برخی از این نوشته ها هرچند منفی ـ که به طرفداریِ افراطی از مدرنیته غربی نگاشته شده ـ از قوت و دقت بیشتری برخوردار بوده است و همین نیز موجب رواج مدرنیته و اندیشه مدرن در میان طبقات اندیشمند جامعه گشته است. در مقابل نوشته هایی نیز بوده اند که علی رغم انگیزه های ارزشی, در نگاه انتقادی به غرب و تجدد، جدی ترین و عمیق ترین مسائل دینی را به سادگی و سهل انگاری سوق داده، نوعی بدبینی به نقدِ مدرنیته غربی را به وجود آورده اند. طرح ناشیانه و خامِ آیات و روایاتی که در مورد علم و زندگی وجود دارد نه فقط مشکل اسلام و تجدد را حل نمی کند, بلکه راه را بر تحلیل های جدی تر فرو بسته و زحمت محققان را دو چندان کرده است.
یکی از نوشته هایی که اخیراً منتشر شده کتاب اسلام و تجدد از آقای مهدی نصیری است. مؤلف با نقد مدرنیته غربی آن را در برابر تمدن اسلامی سخیف شمرده است. خلاصه آرای ایشان در این باره چنین است:
1. القای نظریه تکامل به مثابه نظریه ای الحادی که صرفاً مبتنی بر حدس و گمانه زنی است, مهمترین نقش را در انهدام فضای دینی و معنوی قرون وسطی و قرون اخیر داشته است و زمینه روانی و نظری سلطه غرب را بر جوامع دیگر فراهم آورده است.
2. در نگرش اسلامی و قرآنی, ریشه همه انسان ها به آدم و حوا باز می گردد و خداوند همه علوم و فنون مادی و معنوی را به آدم(ع) تعلیم داد و با این کار تمدنی را رقم زد که بستری مناسب برای عبودیت انسان باشد. بنابراین آنچه تمدن ساز بوده است تعالیم انبیا و القای همه علوم و فنون از سوی آنها بوده است و نه تجربه شخصی انسان ها. آنچه در تاریخ علم جدید واقع شده این است که بشر جدید بدون حجت الهی و از روی خود بنیادی و هواپرستی به علم و تکنولوژیِ شیطانی دست یافته است و از همین رهگذر بشریت در معرض بحران های مختلف قرار گرفته است. در این باره اگر از تعلیم برخی علوم و فنون خودداری شده به این دلیل بوده است که مدخلیتی در هدایت آدمی نداشته است.
3. بر این اساس تمامی علوم و فنون بشری توقیفی و برخاسته از تعلیم و وحی الهی است. آدمی هم با دست مایه قرار دادن این علوم می تواند دست به اکتشاف و اختراع زند و توانایی های جدیدی فراسوی آنچه انبیا ارائه کرده اند به دست آورد, ولی چنین اقدامی امری خودسرانه و خارج از مدار سعادت دنیوی و اخروی انسان هاست و در نهایت نیز به زیان وی تمام خواهد شد و این همان چیزی است که در دنیای جدید رخ داده است.
4. مطلوبیت علوم جدید را نمی توان از قرآن و روایات