حزب مردم به روایت اسناد

معرفی کتاب

پس از کودتای 28 مرداد 1332 ، رژیم شاه احزاب و گروه های سیاسی مختلف مانند حزب توده را که در دوره ی پیش از کودتا یا دوره ی نخست سلطنت وی در صحنه ی سیاسی کشور فعال بودند، سرکوب کرد و در سال 1336 دو حزب مردم و ملیون را جایگزین آنها نمود. از آنجایی که این احزاب توسط دولت به وجود آمدند، و به «احزاب دولتی» معروف شدند و از آن پس صحنه گردان عرصه ی سیاست ایران شدند. حزب مردم یا حزب اقلیت از 26 اردیبهشت 1336، به رهبری اسدالله علم شروع به کار کرد و مرامناهم و اساسنامه ی آن تدوین شد.

به دنبال آن، بسیاری از اعضای حزب توده ، طرفداران مصدق و مخالفان دیگر رژیم و همچنین تشکل های کارگری به حزب پیوستند و حزب، شعب خود را در اکثر شهرستان ها دایر کرده و نخستین گنگره ی سراسری خود را در سال 1339 ، برگزار نمود. با استعفای علم از دبیرکلی حزب و جانشینی پروفسور عدل در سال 1339 حزب تحرک اولیه ی خود را از دست داد؛ ولی عدل با برگزاری کنگره های دوم و سوم حزب در سال های 1342 و 1344 و همچنین برگزاری سمینارهایی مانند «سمینارهای امور روستایی» در سال 1346 ، حزب را سرپا نگه داشت و هم چنان در راستای سیستم دو حزبی مورد نظر شاه، در وقایع مهم دهه ی چهل مانند اصلاحات آمریکایی، انتخابات ادوار مختلف مجلسین و ... به ایفای نقش در مقابل حزب اکثریت پرداخت. در سال 1350 عدل از دبیرکلی حزب مردم، استعفا داد و حزب دچار زوال و انحطاط شد.
از این پس، افرادی مانند علی نقی کنی، ناصر عامری و محمد فضائلی به دبیرکلی حزب منصوی شدند؛ ولی تلاش آنها برای ادامه ی فعالیت حزب به جایی نرسید تا اینکه، در اسفند ماه 1353 با انصراف شاه از سیستم دو حزبی و اعلام تشکیل حزب رستاخیز به عنوان تنها حزب قانونی به عمر حزب مردم خاتمه داده شد. اثر حاضر به بررسی و مطالعه ی حزب مردم در طول حیات تقریبا 18 ساله آن می پردازد که مطالب آن در دو بخش کلی با عناوین مدخل پژوهشی و اسناد ارائه خواهد شد. در بخش مدخل پژوهشی، فعالیت های سیاسی ـ اجتماعی حزب، در دوره های مختلف حیات آن با توجه به اسناد بخش دوم و منابع دیگر تشریح می شود و در بخش دوم اسناد مربوط به حزب ارائه می گردد.