قرآن، ساخت شکنی و بازگشت نشانه

معرفی کتاب

نویسنده در این کتاب به تشریح پیوند زیبای نشانه و ساخت شکنی در قرآن کریم می پردازد. «ساخت شکنی» طرحی است که از جانب «ژاک دریدا» ارائه شده و به منزله پلی است که فلسفه را به زبان شناسی و ادبیات و زمینه های دیگر انسانی و علمی مرتبط می سازد. آنچه این زمینه های مختلف را تحت عنوان «ساخت شکنی» یا «نوشتارشناسی» به یکدیگر پیوند می دهد، زبان به منزله نظامی رابطه ای از نشانه هاست که بر «تفاوت» بنا شده است. دریدا با طرح «ساخت شکنی» و ضدیت با مفهوم «نشانه» تفکر متافیزیکی را با «دیگر» خود مواجه ساخت. بدین لحاظ می توان ساخت شکنی را غیردینی دانست.
اما از سویی، این ساخت شکنی، متون کلیدی تفکر بنیان ستیز را نیز با «دیگر» خود یعنی دین، روبه رو می سازد. پذیرش این حقیقت که ساخت شکنی به دین راه دارد بدان جا رهنمون می سازد که رابطه ذاتی میان ساخت شکنی و نفی نشانه را انکار کنیم. به اعتقاد نویسنده، ساخت شکنی دریدا هیچ گونه ملازمه ای با حذف معنا و نشانه ندارد و این نظریه هرچند گاه ایده ای غیردینی و حتی الحادی معرفی شده، اما این حقیقت را نمی توان نادیده انگاشت که آشکار شدن قابلیت های متن آسمانی در گرو به کار گرفتن چنین نظریه ای است. نمونه جمع بین ساخت شکنی و توجه به معنا و نشانه را می توان در قرآن کریم مشاهده کرد. به اعتقاد نویسنده، طرح ساخت شکنی دریدا، خواسته یا ناخواسته، متن را به سوی نظریه ای توحیدی سوق داده است هرچند از جهات بسیاری نیز با اندیشه توحیدی تفاوت دارد.

کتاب مشتمل بر سخن ناشر، پیشگفتار و مقدمه ای از نویسنده و پنج فصل می باشد: مقدمه، بافت فکری ای را معرفی می کند که به پیدایش این شیوه توجه به متن و محوری شدن زبان انجامید و نیز دلایل و ضرورت انجام این مطالعه را بازگو می کند. عناوین فصول کتاب عبارتند از: فصل نخست: «نشانه ها و دو مفهوم کلی ارتباط» در این فصل دو مفهوم «ارتباط» مطرح می شود که نمایانگر دو دیدگاه متباین در تفکر غرب است. فصل دوم: «دریدا و ساخت شکنی» ساخت شکنی را به اختصار معرفی می کند. فصل سوم: «قرآن به منزله نوشتار» وحی را به منزله نوشتاری که بر تمامی قیود زبان عرفی غلبه کرده مورد توجه قرار می دهد. فصل چهارم: «قرآن به منزله گفتار» فصل پنجم: «نوشتار و یگانگی». در پایان هم کتاب نامه فارسی و کتاب نامه انگلیسی و نیز نمایه و واژه نامه فارسی- انگلیسی و انگلیسی- فارسی کتاب درج شده است.