رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه - جلد دوازدهم

شرح و بررسی احکام فلسفی وجود و عدم در حکمت متعالیه ملاصدرا است. در این اثر که ادامه مباحث فلسفی مندرج در کتاب "الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة" تألیف صدرالدین محمد شیرازی معروف به صدر المتألهین در زمینه برخی از حالات و انحاء وجود است، به شرح مسایلی مانند امکان استعدادی در موجودات ممکن الوجود و مباحث مربوط به حرکت جوهری پرداخته شده و دیدگاه ملاصدرای شیرازی در مورد احکام وجود و متعلقات آن به تصویر کشیده شده است. در همین زمینه نویسنده ابتدا به بحث در مورد مسبوقیت حادث زمانی به استعداد و ماده پرداخته و دیدگاه ملاصدرا را در مورد امکان استعدادی موجودات و حدوث کون و فساد بر آن ها بیان کرده است. آنگاه به بحث در مورد حرکت جوهری در همه موجودات پرداخته و نحوه استدلال و مبانی فلسفی ملاصدرا را در این زمینه ذکر نموده است. وی در همین راستا به تبیین مسایلی همچون: نسبی بودن و نفسی بودن خیر و نسبی بودن شر و نفسی نبودن آن، نیاز حرکت به موضوع و احکام آن، اثبات صور نوعیه، موضوع بودن ماده برای حرکت جوهری، تقدم قوه بر فعل، اثبات طبعیت برای هر گونه متحرک، فرق بین حرکت بالذات با حرکت بالعرض، ربط متغیر به ثابت، بیان مهمترین دلایل حرکت در جوهر، نسبت بین حرکت با مقولات، تعیین انواع حرکت در مقولات و نفی حرکت در برخی از آن ها پرداخته و دیدگاه ملاصدرا را در این مسایل شرح نموده است.