سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی

معرفی کتاب

سیاست خارجی که استراتژی یک کشور برای کسب اهداف ملی برحسب منافع ملی می باشد، دربرگیرنده ی ابتکار عمل آن کشور یا واکنش به ابتکار عمل دیگر کشورهاست. از جمله مهم ترین متغیرهای مؤثر در سیاست خارجی ژئوپلتیک یک کشور، فرهنگ، نیازهای داخلی و بالاخره نظام بین الملل هستند که از میان آنها متغیرهای داخلی و بین المللی به مراتب نقش تعیین کننده تری در سیاست خارجی دارند.

دوران سازندگی در نظام جمهوری اسلامی ایران (1368 ـ 1376) یکی از دوره های مهم در تاریخ جمهوری اسلامی است. در این مقطع تاریخی، مسئولان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکرد عمل گرایی به تعاملی سازنده با جهان خارج، در عین پایبندی به مبانی اصول گرایی اسلامی، اقدام نمودند. این امر موجبات شکل گیری دوران تنش زدایی را فراهم آورد و با اعلام تنش زدایی سعی شد با اتخاذ اهدافی در عرصه ی سیاست خارجی، ضمن تأمین نیازهای داخلی، بر سازگاری اهداف سیاست خارجی با محیط بین المللی افزوده شود.

ضرورت های ناشی از جنگ و به طور کلی اوضاع داخلی، که ایران را به اتخاذ سیاست های همکاری جویانه با سایر کشورها ترغیب می کرد، با تحولات گسترده درعرصه ی نظام بین الملل همزمان بود. تحولات ساختاری نظام بین المللی که همراه با پایان جنگ سرد، فروپاشی کامل شوروی، تغییر ژئوپلتیک اروپا و آسیا، اعلام دکترین نظم نوین جهانی و یک جانبه گرایی آمریکا و شکل گیری نظام بین الملل در حال گذار بود، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی را به سمت استراتژی چندجانبه گرایی سوق می داد تا به این طریق با دشمنی آمریکا مقابله نموده و بر محدودیت ها و موانع ناشی از آن غلبه نماید و از عمده ترین ویژگی های نظام بین الملل در حال گذار، که همانا یارگیری و منطقه گرایی بود، در جهت تقویت استراتژی چندجانبه گرایی بهره بگیرد.

به همین منظور، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با توجه به قطب های جدید سیاسی و اقتصادی همچون اتحادیه ی اروپا (جامعه ی اقتصادی 1991)، چین و روسیه، تلاش می کرد با دیپلماسی چندجانبه گرایی ضمن تأمین نیازهای کشور، سیاست مهار آمریکا و قانون داماتو را بی اثر کند. استراتژی چندجانبه گرایی که برآمده از عمل گرایی دولت سازندگی بود، به گسترش روابط در سطوح کشورهای همسایه، منطقه ای و بین المللی انجامید.

این کتاب به جهت گیری ها و رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی (1368 ـ 1376) می پردازد و اینکه چه تأثیری درسطح روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران با جهان داشته است؟