نغمه رود: نشان ها و سازنامه های عبدالقادربن غیبی حافظ مراغی

مطالب این کتاب به دو بخش تقسیم می شود که موضوعاتی متفاوت از یکدیگر دارد. بخش نخست این کتاب مربوط به نامه هایی است که سلاطین وقت همچون سلطان اویس جلایر، سلطان احمد جلایر و امیر تیمور گورکانی، درباره عبدالقادر نوشته اند و در حکم احکام و نشان هایی هستند که بازگوکننده تأییدات و حمایت های این پادشاهان است. همچنین دو تصنیف، منتسب به عبدالقادر مراغی که یکی در باب «پیری» است و در مجموعه ملک، پس از نامه ها قرار دارد که فقط اشعار تصنیف است و دیگری، تصنیف «صحت نامه» که مرتضی قلی خان شاملو در جُنگ خود آن را آورده است و مؤلف، بهجت الروح نیز آن را از آنِ عبدالقادر دانسته است.

بخش دوم نیز اختصاص به سه ساز «قصعات چینی»، «الواح فولاد» و «ساز مرصع غایبی» دارد و تنها در همین مکتوبات است که می توان نسبت به مسائل فنی و ساختاری این سازها شناخت و اطلاعاتی حاصل کرد. پیش از این کتاب، مرحوم تقی بینش، تحقیق مفصلی درباره حیات عبدالقادر مراغی انجام داده اند. ولی با به دست آمدن این «نشان ها» و «سازنامه ها» مطالب جدیدی بیان می شود تا جایگاه این احکام، نشان ها و سازنامه ها در روند تاریخی حیات عبدالقادر مراغی به خوبی درک شود.

موسیقی، در طول تاریخ پرنشیب و فراز ایران، همواره توانسته است راه خود را از میان تمام موانع باز کرده و با تکیه بر همت و تلاش مردان بزرگ موسیقی ایران، میراث ارزشمند خود را به نسل بعد منتقل کند. کتاب «نغمه رود» نوشته «سید محمد تقی حسینی» به معرفی یکی از این بزرگان عرصه موسیقی می پردازد. «عبدالقادربن غیبی حافظ مراغی» مشهور به «عبدالقادر مراغه ای» یکی از بزرگ ترین موسیقی دانان در تاریخ موسیقی ایران است و آثار ارزشمندی در زمینه موسیقی از خوذ به جای گذاشته است. او اولین موسیقی دانی است که کتاب های خود را به زبان فارسی نوشت و برخلاف سایر موسیقیدانان، به جای پرداختن به همه علوم، به طور تخصصی بر روی موسیقی نظری و عملی تمرکز کرد. در ابتدای کتاب، مختصری از زندگی عبدالقادر ذکر شده است. نویسنده در این بخش با درج تاریخ و ذکر دقیق جزئیات، سعی در رفع شبهه در مورد برخی از اتفاقات زندگی وی، از جمله حضور او نزد سلاطین عثمانی دارد. مطالب کتاب به دو بخش تقسیم شده اند. بخش ابتدایی کتاب، مربوط به نامه هایی است که سلاطین وقت، در مورد عبدالقادر نوشته اند و در آن ها به تمجید و تأیید او پرداخته اند. در ادامه، دو تصنیف که منتسب به عبدالقادر هستند ذکر شده اند. از نکات جالب در این بخش، درج تصویر نامه ها و تصانیفی است که اصل آن ها در موزه ها و کتابخانه های ایران و ترکیه موجود است. بخش دوم کتاب، شامل رسائلی است در باب سازشناسی که عبدالقادر آن ها را تالیف کرده است. در این قسمت سازهای «قصعات چینی»، «الواح فولاد»و «ساز مرصع غایبی» توسط عبدالقادر مراغی معرفی شده اند. دست نوشته های عبدالقادر مراغی تنها مرجع موجود برای شناخت این سازهاست و از این رو مطالعه کتاب، برای علاقه مندان و پژوهشگران عرصه موسیقی بسیار سودمند خواهد بود.