واژگان و اصطلاحات فرهنگی

معرفی کتاب

کتاب حاضر، پژوهشی است در مبانی فرهنگ و هنر اسلامی که این بار به واژگان و اصطلاحات فرهنگی اختصاص دارد. نویسنده مجموعه حاضر را که به صورت مقاله گرد آورده است، در هجده مدخل تدوین کرده است. مجموعه حاضر در حقیقت دایره المعارف واژگانی هنر و فرهنگ اسلامی است که به برخی از واژگان تخصصی هنر و فرهنگ اسلامی تخصیص یافته است. این اصطلاحات در حقیقت از نیمه های دهة 1960 که ساختارگرایی و تئوری نقد هنری مبتنی بر آن به شکلی همه گیر در عرصة هنر و ادبیات رواج یافت، فراگیر شده است.

برخی از مفاهیم و واژگان و اصطلاحات پیوسته به این نظریات هم معانی تازه و مضاعف پیدا کردند و یکی از بحث انگیزترین نحله های معانی فکری و فلسفی جدید را پدید آوردند. در دو دهة پایانی قرن بیستم، جهان ناظر یک دگرگونی بزرگ در تئوری هنر و ادبیات بود و در دایرة اندیشگی انسان، مطالعات ادبی و هنری به نحوی اجتناب ناپذیر به محورهای فلسفی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در آمیخت. همگام با این تحولات، واژگان و اصطلاحات فرهنگی نیز ضمن یافتن شاخصهای ساختی عمیق، مرزها و فاصله ها را در نور دیدند، به انحاء گوناگون در سطح دانش جهانی مورد استفاده قرار گرفتند و در شکل بخشیدن به فرهنگی که می توان با قید احتیاط آن را فرهنگ جهانی نامید نقشی برجسته ایفا کردند.

گستردگی دامنه معنای واژگان امروز، نمایشگر تطور ذهنیت انسان در گذر زمان و بیانگر طبیعت تکامل پذیر انتقادی است، اما طبیعت این واژگان به گونه ای است که اگر تمام وجوه آن شناخته نباشد، نمی توانند در کل ادراک، روشنی پدید آورند و کارکرد درست خود را پیدا کنند. یکی دیگر از ویژگیهای این واژگان آن است که مراحل و مدارج گذر در مطالعات ادبی و هنری را هم نمایندگی می کنند و ضمن مطرح ساختن مفاهیم تازه در عرصه های فرهنگی، از توان در برگیری مفاهیم سنتی نیز برخوردارند. با این بحث، کتاب حاضر مجموعه ای است از این واژگان به صورت تفصیلی مورد توجه قرار گرفته و به صورت مقاله وار آورده شده است. اصطلاحات و واژگان مورد بحث در این کتاب عبارت اند از گفتمان، ریتوریک، خرده فرهنگ، فمینیسم، بینامتنیت، کیج کمپ، پسا استعمارگری، پست کلونیالیسم و ... که به صورت دایره المعارف آورده شده است.