نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی - کتاب دهم

معرفی کتاب

مرکزاسنادانقلاب اسلامی به عنوان مرکزی تخصصی درحوزه تاریخ انقلاب اسلامی،درراستای انجام رسالت خود در مطالعه و تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و جهت ابهام زدایی از این دست آثار،گام جدیدی در کنار فعالیتهای پژوهشی متداول خودبرداشته و طرح بررسی و نقد آثار مکتوب درباره ی انقلاب اسلامی ایران را در دستورکارخود قرارداده است که تاکنون 9جلد از مجموعه نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی منتشر شده است و کتاب حاضر دهمین اثر از مجموعه مذکور و شامل شش مقاله است.

اولین مقاله این مجموعه، به نقد کتاب حقوق زنان نوشته خانم مهرانگیز کار اختصاص یافته است. ناقد در این مقاله، ابتدا نگاه فمنیستی که روح حاکم بر این کتاب است و تضاد آن با اسلام را مورد نقد و بررسی قرار داده است و در ادامه به مباحثی چون حقوق سیاسی زنان در اسلام و نیز بحث کشف حجاب زنان در دوره رضاشاه که نویسنده جانبدارانه درباره آن داوری کرده است پرداخته است. جایگاه زنان و نیز مردان در قانون مدنی دیگر مبحث این مقاله می باشد. خانم کار معتقد است که در قانون فوق، جایگاهی ویژه به مردان اختصاص داده شده است که ناقد با استناد به منابع و نیز اسناد حقوقی، این ادعای نویسنده را به چالش کشیده است. مرد سالاری در جامعه ایران و تبلور آن در قوانین جمهوری اسلامی ایران دیگر ادعای نویسنده است که ناقد به صورت مبسوط به آن پاسخ داده است. حق رای زنان و موضع علما نسبت به آن و نیز حضور زنان در عرصه مدیریت سیاسی – اجتماعی فرهنگی و... دیگر محورهای این مقاله می باشد.

دومین مقاله این مجموعه،به نقد کتاب ایران کانون زمین لرزه نوشته شولاتور پیتر اختصاص یافته است. نویسنده روزنامه نگاری برجسته بود که در دوران پهلوی دوم بارها به ایران سفر کرد و در 12 بهمن 1357 نیز در پرواز موسوم به پرواز انقلاب، همراه امام خمینی به ایران آمد. او مشاهدات خود در این سفر و نیز سفرهای قبلی را در قالب این کتاب بیان کرده است. ناقد در این مقاله به نقد تحلیل های جهت دار و یک سویه نویسنده درباره چرایی انقلاب اسلامی پرداخته و قضاوت های او درباره مذهب مردم ایران و نیز انقلاب اسلامی را به چالش کشیده است. وی ذیل محورهایی چون اشتباهات تاریخی، ادعاهای بدون سند و مدرک، درک نادرست از اسلام و تشیع و نیز احکام اسلامی، و نیز درک نادرست از تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی، به نقد مستند ادعاهای نویسنده پرداخته است. نویسنده بسان اغلب نویسندگان و پژوهشگران غربی، از تحلیل چرایی انقلاب اسلامی عاجز مانده، در بیشتر موارد تحلیل هایی متناقض از این انقلاب مردمی ارائه داده اند. به عبارت بهتر، آنان از درک ماهیت این انقلاب ناتوان بوده و به این خاطر ادعاها و تحلیل های متفاوتی ارائه داده اند که ناقد این ادعاها را به تفصیل در این مقاله مورد نقد قرار داده است.

مقاله سوم به نقد خاطرات دکتر محمود فروغی اختصاص یافته است. نویسنده در این کتاب از فعالیت و پیشینه سیاسی پدرش محمدعلی فروغی آخرین نخست وزیر رضاشاه و نیز اولین نخست وزیر محمد رضا شاه و نیز از رجال کهنه کار سیاسی کشور سخن گفته است که در اغلب موارد نگاه او جانبدارانه و در جهت تطهیر و تقدیس آن کهنه سیاست مرد است. ناقد دراین قسمت، با استناد به منابع متقن، ادعاهای نویسنده را مورد بررسی قرار داده است. از جمله این موارد قیام مسجد گوهر شاد مشهد در تیر 1314ش است که زمینه ساز اعدام محمدولی خان اسدی از دوستان محمدعلی فروغی و نیز عزل محمدعلی فروغی از منصب نخست وزیری شد. تحلیل های یک سویه نویسنده درباره تحولات سیاسی کشور به خصوص در بعد مناسبات خارجی ایران با قدرتهای بزرگ، قضاوت های یک سویه او درباره شخصیت های سیاسی مطرح کشور و چند مورد دیگر از محورهای عمده نقد به شمار می روند.

چهارمین مقاله، به نقد و بررسی کتاب ناسیونالیسم در ایران ،نوشته ریچارد کاتم پرداخته شده است . نویسنده معتقد است که علت اصلی تحولا ت سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی بدلیل ناسیونالیسم و ویژگی بیگانه ستیزی مردم ایران بوده است . البته این ناسیونالسیم برمبنای چارچوب فکری دمکراسی- لیبرالیسم غربی است که اززمان نهضت تنباکو شروع شده است .ناقد با توجه به شواهد واسنادی که در مقاله آورده است ،معتقد است که مقوله ناسیونالیسم در ایران امری باستانی است و بیگانه ستیزی بخشی از مساله رستاخیزی ملت ایران بوده است وبخش عمده آن مربوط به مذهب ونقش روحانیون ونیروهای مذهبی در تحولات معاصر سیاسی ایران است. ناقد با چنین پیش فرضی، ذیل محورهای متعدد، ادعای نظری و بنیادی نویسنده مورد نقد قرار داده است.

پنجمین مقاله این مجموعه به نقد کتاب کنفدراسیون دانشجویان و محصلین ایران در خارج از کشور نوشته حمید شوکت اختصاص یافته است. ناقد در این مقاله، ابتدا ادعای بی طرفی نویسنده را به چالش کشیده است؛ نویسنده که خود عضو این تشکل سیاسی دانشجویی بود، در آغاز ادعا می کند که موضعی بی طرفانه نسبت به این پژوهش دارد ولی در لابلای پژوهش، به جهت گیری و سوگیری پرداخته است. اغماض نویسنده نسبت به فعالیت نیروهای دانشجویی مذهبی در خارج از کشور، دیگر محور این مقاله است که ناقد با استناد به منابع و اسناد به نقد و بررسی این اغماض نویسنده پرداخته است. استفاده از منابع یک سویه و جهت دار و نیز نفی آگاهانه حقایق دیگر محورهای این مقاله می باشد.

مقاله ششم این مجموعه، به نقد خاطرات سپهبد پالیزبان اختصاص یافته است. ناقد در این مقاله، خاطرات پالیزبان که یکی از امرای برجسته ارتش در دوره پهلوی دوم بود و به مناصب اجرایی چون سناتوری و نیز استانداری استان کرمانشاه نیز رسیده بود را مورد نقد و بررسی قرار داده است. قضاوت های یک سویه نویسنده و نیز تحلیل های جانبدارانه از جمله نقد های ناقد بر این خاطرات است. دیگر محور این مقاله، اشتباهات تاریخی نویسنده است که ناقد با استناد به منابع متقن به آن اشاره کرده است. از مهم ترین محورهای این مقاله، ستایش گزافه گونه نویسنده از شخصیت هایی چون رضاشاه و محمد رضا شاه و نیز توجیه خطاها و اشتباهات آنان است که ناقد با استناد به اسناد و منابع مستند و متقن به آن ادعاها پاسخ داده است.