نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی - کتاب یازدهم

معرفی کتاب

اولین مقاله این مجموعه، نقد کتاب "طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران" به قلم حمید هوشنگی است. کتاب تلاش دارد کاستی ها و نادرستی های موجود در آثار و دیدگاه های پیشین در تبیین انقلاب اسلامی ایران را رفع و تصویر قانع کننده تر و روشن تری از علل و زمینه های انقلاب ارائه نماید. نویسنده تلاش کرده نقاط ضعف تئوری های به کار گرفته شده در تبیین انقلاب اسلامی ایران را نشان و به سوالاتی است که این نظریات قادر به پاسخگویی به آنها نبودند؛ پاسخ دهد. هرچند در این کتاب نیز برخی پرسش ها بی پاسخ گذاشته شده و کاستی هایی وجود دارد. در مجموع این کتاب ازجمله نمونه های ناکام مانده در نظریه پردازی انقلاب اسلامی ایران است.

دشواری های نگاه از بیرون به موضوعات اجتماعی، احساسات تحلیلگر درخصوص رخداد انقلاب و سوءگیری وی نسبت به روحانیت شیعه، عدم شناخت دقیق ایدئولوژی شیعه، استفاده از منابع دست دوم و غیرمستند وحتی اظهارات بدون سند ازجمله عواملی هستند که تحقیق مذکور را از مسیر علمی خارج ساخته اند و آن را همردیف سایر آثاری نموده است که نتوانستند انقلاب اسلامی ایران را به خوبی تبیین نمایند.

مقاله دوم، نقد کتاب گذر از بحران جانشینی به قلم علی کردی است. ناقد ذیل محورهایی چون شناخت ناکافی نویسنده از واقعیات سیاسی در ایران، وجود تناقض ها در تحلیل، استدلالهای ضعیف و بی پایه، استفاده از منابع خاص و... به نقد کتاب مذکور پرداخته است. او معتقد است که صف بندی دوستان و دشمنان در داخل و خارج ایران گواه این ادعاست که راه طی شده جمهوری اسلامی در سالهای پس از رحلت امام خمینی، همان راه امام خمینی است.

سومین مقاله این مجموعه، نقد کتاب انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی است. از دیدگاه ناقد، این مجموعه به عنوان یک مجموعه تاریخ شفاهی رسانه ای، در جهت منافع و اهداف کشور انگلستان تدوین شده است و 3 هدف را دنبال می کند: اول: اثبات دوستی دولت انگلستان با مردم ایران با تکیه بر انقلاب مشروطیت و یادآوری کمک این دولت در پیروزی این نهضت. دوم: تطهیر دولت انگستان و پاک نمودن ذهن شنونده ی ایرانی از اتهاماتی که به دولت انگلستان درمورد دخالت این دولت در تاریخ معاصر ایران وارد آمده است. و سوم: نشان دادن بی ثمری حرکت های مردمی ایرانیان درجهت رسیدن به آزادی و استقلال.

مقاله چهارم این مجموعه نقد کتاب همه مردان شاه به قلم محمدحسن نیاست. کینزر، مولف کتاب بر این باور است شکل گیری گروه هایی با رویکرد افراطی نسبت به غرب، مولود سیاست های اشتباه آمریکا در جهان اسلام است و نقطه آغاز این سیاست های اشتباه، کودتای 28 مرداد 1332 در ایران است. بنابراین جهت پی جویی و پاسخ به چرایی این رویکردهای افراطی، ماهیت آن کودتا را مورد بررسی قرار داده است. البته وی در بررسی این مقطع از تاریخ معاصر ایران، دچار برخی خطاها و سطحی نگری ها شده است که ناقد محترم، ذیل محورهایی چون یکسونگری نویسنده، بزرگنمایی نقش سرویس های اطلاعاتی بیگانه در آن کودتا، عدم تطابق عنوان کتاب با محتوی، عدم آگاهی و اشراف نویسنده به تحولات تاریخ معاصر ایران، تناقض گویی ها و... به نقد این کتاب پرداخته است. ناقد بر این باور است که این کتاب به لحاظ تاریخی از آن اندازه اهمیتی برخودار نیست که مورد توجه قرار گرفته است. دلیل این توجه، شرایط خاص کشور آمریکا بود که متاثر از فضای پس از یازده سپتامبر 2001 بود.

مقاله پنجم به نقد کتاب خودکامگی، نوسازی و انقلاب در روسیه و ایران اختصاص یافته که توسط آقای مهدی احمدی نوشته شده است. پرفسور تیم مک دانیل با انجام دو مورد کاوی(روسیه ی سده ی نوزدهم و ایران در میانه سده ی بیستم )می خواهد ثابت کند که نوسازی خودکامگی راه مشخص و البته پرتناقضی به سوی مدرنیته است و سرانجام به انقلاب اجتماعی خواهد انجامید.

مقاله ششم این مجموعه، به نقد رمان زمین سوخته اختصاص یافته است که توسط مهدی حق بین مورد نقد قرار گرفته است. رمان زمین سوخته، اولین رمان جنگ و اثری گزارش گونه از جنگ است. نویسنده کتاب در مخالفت با تئوری لزوم گذشت زمان از وقوع یک حادثه تاریخی برای نگاه داستانی به آن، در بحبوحه آغازین روزهای جنگ تصمیم می گیرد رمانی درباره جنگ تحمیلی خلق کند. راوی«زمین سوخته»، چشم ناظر و شاهد وقایع رمان است. او همه وقایع را شرح می دهد، بی آن که خود، کاری انجام دهد. از خرابی و ویرانی جنگ می گوید و تمام آدم ها اعم از بسیجیان و نظامیان و یا خائنان و وطن فروشان را از نظر می گذراند، اما کسی را مقصر قلمداد نمی کند. همه آنچه هست، رو می کند تا خواننده خود نتیجه بگیرد. ناقد محترم ذیل دو عنوان کلی نقد ادبی و نقد محتوایی، به نقد این اثر پرداخته است و و در قسمت نقد محتوایی، نقدهایی چون «شتاب زدگی و غیرمحققانه بودن»، «نگاه جنگی غیرارزشی به دفاع مقدس»، «روایتی تلخ بدون ثبت حماسه آفرینی ها»، «روایتی از تسلیم و بی تفاوتی» و «تحریف تاریخ دفاع مقدس» بر آن وارد کرده است.