از کتاب رهایی نداریم

معرفی کتاب

چند سالی ست که رواج کتاب الکترونیک و در کنار آن فضای مجاز، وب سایت ها و شبکه های مختلف اجتماعی عادات مطالعه ما را دگرگون کرده اند، دیگر نه روزنامه ها و مجلات تیراژ گذشته را دارند و نه ما اخبار را از طریق آنها دنبال می کنیم. زمانی نه چندان دور هفته نامه ها به لحاظ ترتیب انتشار دارای کارکردی کم و بیش خبری بودند، اما امروز که اخبار به سادگی در لحظه جابجا می شوند روزنامه ها نیز از این ماهیت تهی شده اند چه رسد به هفته نامه ها.

تغییرات و پیشرفت های تکنولوژیک به دگرگون شدن عادات دیرینه ما انجامیده و از این منظر تبعات خاص خود را دارند. کتاب های الکترونیک تکنولوژی جالب توجه و مهمی در حوزه نشر کتاب محسوب می شود. اما این دستاورد تکنولوژیک چه تبعاتی در حوزه فرهنگ و کتابخوانی در پی خواهد داشت؟ در این سالها بسیاری کتابهای قدیمی و کمیاب در فضای مجازی در دسترس همه قرار گرفته است؛ در یک هارد کوچک می توان کتابخانه عظیمی را جابجا کرد و مدام در دسترس داشت بدون آنکه جایی را اشغال کند یا دشواری حمل نقل داشته باشد.

تکنولوژی های جدید مثل هر چیز معایب و محاسن خاص خود را دارند.برخی به سادگی با آن خو گرفته و از امکانات تازه اش استقبال کرده اند. اما برخی هم دربرابر این تغییر عادت ها مقاومت نشان داده و نه تنها با آنها اخت نمی شوند که حتی از راه رسیدن آنها نیز برای شان هراس آ نیست.

آیا عصر کتاب چاپی به پایان رسیده است؟ عصر لذت بردن از در آغوش کشیدن کتاب، و به مشام رسیدن بوی هوش ربای کاغذ و جوهر... دیگر سن و سال کتابها و نوع انتشارشان بدانها تشخص نخواهد داد و این میراث اندیشه بشری در قالب الکترونیکی وجودی نادیدنی خواهد یافت مگر این که روی صفحه تبلت ها ، اِبوکها و... بتوان آنها را دید بدون آنکه بتوان صفحاتشان را لمس کرد.همه اینها و بسیاری موضوعات دیگر که تبعات تغییرات تکنولوژی و دگرگونی های تکنولوژیک سالهای اخیرند، دستمایه گفتگویی بسیار جذاب و خواندنی بین امبرتو اکو و ژان کلود کریر قرار گرفته است که حاصل آن در اثری با عنوان کنجکاوی برانگیزِ «از کتاب رهایی نداریم» به همت ژان فیلیپ دوتوناک عرضه شده است؛ اثری که با ترجمه بسیار خوب مهستی بحرینی توسط انتشارات نیلوفر وارد بازار کتاب شده است.

اُمبرتو اِکو رمان نویس، نشانه شناس، فیلسوف و منتقد ادبی ایتالیایی است که با کتاب های« نام گل سرخ» و «آونگ فوکو» اودر در ایران بسیار معروف است و ژان-کلود کَریِر فیلم نامه نویس و بازیگر صاحب نام فرانسوی که از قضا چندی پیش در ایران بود و کارگاه فیلمنامه نویسی هم برگزار کرد. از همه این ها مهمتر اینکه هر دو نفرشان از آن کتاب باز های شش دانگ هستند با کتابخانه هایی پروپیمان و باوجود اینکه سن و سالی هم از آنها گذشته پابه پایه زمانه پیش آمده اند و کوشیده اند از دستاوردهای فرهنگی، فکری و حتی تکنولوژیک این سالها دور نیفتند. به هر حال این موضوع بهانه ای شده که این دو گفتگویی خواندنی را ترتیب دهند و در آن نه فقط درباره کتاب و کتاب خوانی که درباره بسیاری موضوعات جالب دیگر نیز حرف زده اند.

حافظه قوی گفتگو کننده ها و ارجاعات به جا و خلاقانه آنها به ادبیات و هنر در حین گفتگو، اثری را پیش روی خواننده قرار داده که کمک شایانی به درک مقتضیات زمانه می کند. کریر و به ویژه اکو معتقدند که کتاب های چاپی اختراعی همانند چرخ در زندگی انسان هستند. اکو با اشاره اینکه از راه رسیدن دوربین عکاسی باعث نابودی نقاشی نشد، همانگونه که با از راه رسیدن تلویزیون سینما نابود نشد؛ براین نکته تأکید دارد که کتاب الکترونیک زمینه ساز مرگ کتاب های چاپی نخواهد بود.