نقطه های آغاز در اخلاق عملی

معرفی کتاب

این کتاب مشتمل بر مقدمه ای است مفصل، در باب تعاریف و تقسیمات اخلاق و بیان دیدگاه های متفاوت به آن، که در همین زمینه به بررسی تفاوت های مسائل اخلاقی و فقهی می پردازد. در این مقدمه مفصل اشاره ای هم به چگونگی رسیدن به تهذیب نفس و تحصیل مکارم اخلاق و ضرورت رسیدن به آن شده است.
کتاب “نقطه های آغاز در اخلاق عملی” از بیست و دو فصل که در مقدمه از آن تعبیر به “نقاط آغاز” شده، تشکیل شده است. در هر فصل از این کتاب، به طور مشروح به بیان و ضرورت رسیدن به این “نقاط آغاز” پرداخته شده است که برخی از این “نقاط” از نظر خوانندگان می گذرد: 1. معرفه النفس ؛ 2. یقظه (خودآگاهی و احساس مسئولیت.)3 ؛ تذکر.4 ؛ تفکر و تدبر.5 ؛ تولی و تبری ؛ 6. علم به شرایع و احکام؛7 . انتخاب دوستان صالح و همفکر 8. پرهیز از محرمات ؛ 9. توبه و استغفار؛10. ادای فرایض و واجبات؛11. التزام عملی به نوافل و مستحبات و ترک مکروهات ؛12. مرابطه، مراقبه، محاسبه و معاطبه ؛13. نیت، اخلاص و پرهیز از شرک و ریا و نفاق؛ 14. ریاضت و مجاهدت با نفس ؛15. نظم و انضباط و تقسیم اوقات؛ 16. غنیمت شمردن فرصت ها؛17. خدمت به بندگان خدا ؛ 18. توکل و اعتماد به خداوند؛ 19. حسن سلوک و خوش رفتاری با مردم؛ 20. زهد؛21. قناعت؛ 22. رعایت آداب و سنن دینی، عرفی و اجتماعی. البته هر یک از این “نقاط”، خود دارای مراتب و مراحلی است که نسبت به اشخاص و افراد و شرایط شدت و ضعف پیدا می کند. نفس طرح این مباحث به عنوان نقاط عظیمت سلوک اخلاقی، نوعی پیشروی اخلاق در زندگی روزمره امروزی است.
یکی از مهمترین فصول (نقاط آغاز) در این کتاب، چه به لحاظ کیفی و چه به لحاظ کمی در بیان مطلب، فصل هشتم این کتاب، پرهیز از محرمات است. این فصل، با حدیثی از امام باقر علیه السلام شروع می شود که می فرماید: “شگفتا از مردم که از ترس بیماری در خوردن غذا احتیاط و امساک می کنند، ولی از بیم آتش دوزخ از گناه خودداری نمی کنند”. در ادامه این فصل، از چند بخش از لحاظ گناهان زبانی، قلبی، شهوی، تشکیل شده است. در بخش گناهان زبانی به بیان گناه غیبت، دروغ، نمامی، استهزاء می پردازد که ما برای خوانندگان در ادامه گناه غیبت را مورد ارزیابی قرار می دهیم؛ غیبت به کسر غین، یعنی پشت سر دیگران بدگویی کردن و سخن ناخوشایند گفتن است. این تعریف به لحاظ شمول و عمومیتی که داراست، شامل انواع غیبت، بهتان، تهمت، افک (دروغ های فاحش) می شود. نهی از غیبت در قرآن در سوره حجرات آیه 12 بیان شده است و در روایات به طور تفصیل و مبسوط بدان پرداخته شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: “الغیبته حرام علی کل مسلم و انها تاکل الحسنات کما تاکل النار الحطب”. غیبت کردن بر هر مسلمانی حرام است و همان گونه که آتش هیزم را می خورد، غیبت نیز کارهای نیک انسان را می خورد و از بین می برد. فرجام کار به انواع غیبت، عوامل غیبت و راه درمان آن وآثار غیبت در زندگی دنیوی و اخروی با توجه به آیات و روایات و احکام و اقوال برخی از بزرگان دین می پردازد که خوانندگان عزیز را برای مطالعه تفصیلی به خواندن کتاب دعوت می کنم.
این کتاب در عین سادگی و شیوایی مطالب آن، به صورت جامع نوشته شده که در نوع خود به لحاظ شمولیت و فراگیری عناوین کم نظیر است. نویسنده سعی دارد با تکیه بر آیات قرآن و احادیث ، جنبه های نظری مباحث اخلاقی را به عرصه کار و عمل آورده، آداب و دستورهای خاصی را که انسان با التزام به آنها می تواند در مسیر تزکیه و تهذیب نفس خود قدم بردارد، معرفی کند.