معنای زندگی

معرفی کتاب

کتاب حاضر که دین و معنای زندگی را موضوع خویش قرار داده است؛ می کوشد نسبت زیستن و گزاره های دینی را به بیانی حکیمانه و با نگرشی درون دینی بیان کند.

بر اساس مطالب کتاب، روزها از خواب برمی خیزیم و بعد از تلاشی همیشگی و معاشرتی تکراری، دوباره به خواب می رویم. بعد هم روزی دیگر و تکراری دوباره و ملال آور را تجربه می کنیم. گاه در این گذشت زمان به لذات یا سختی هایی برمی خوریم که آن نیز به نحوی مشمول گذشت زمان و تکرارهای دیگری می شود. به راستی این رفت و آمد روزها که بعد از مدتی برای هر کسی به اتمام می رسد، چه ارزشی می تواند داشته باشد؟ انسان از این گذشت زمان چه چیزی تحصیل می کند؟ و ...

شاید برخی تصور کنند این سوال و سوال های مشابه مخصوص قشر خاصی است که با محرومیت ها و بدبختی ها دست و پنجه نرم می کنند، در حالی که تجربه نشان می دهد کسانی که در رفاه و راحتی زندگی می کنند، از دغدغه های پرداختن به این گونه سوالات فارغ نیستند. آنان با این که در پی تامین لذات بیشتر و جدیدتری اند، در جست وجوی معنای زندگی نسبت به کارگرانی که در سیاه چال های تاریک معدن، تلاش پیگیری برای گذران ابتدایی زندگی خود دارند، نه تنها فرقی نمی کنند؛ بلکه چه بسا به خاطر برخورداری از فراغت های بیشتر و کم رنگ شدن تدریجی جذابیت ها و به دلیل عدم پاسخگویی به این سوال ها، محرومیت ها و گرفتاری های بیشتری را برای خود فراهم می سازند. از این رو پرسش از معنای زندگی بیش از آن که به صنف یا گروهی اختصاص یابد، با جان و درون انسان در ارتباط است و هر انسان صاحب فکری را به شرط آن که فرصت اندیشیدن به پیرامون خود را داشته باشد، به تامل وا می دارد. این سوال که شالوده یک جریان، فکری را تشکیل می دهد شاید در ابتدا موضوعی آسان به نظر برسد اما بنا به گفته بسیاری، نقطه آغازین فلسفه وجودی و سخت ترین سوال بشریت را رقم می زند.

در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: «دین که بنا به اظهار نظر بسیاری از این مکاتب کاملا از حوزه فکری اندیشمندان غربی خارج است و نگاه کاملا متمایزی نسبت به آنان درباره زندگی دارد، مدعی است که از عهده جواب به این سوال به خوبی برمی آید. ادعای دین فقط به پاسخگویی محدود نیست بلکه معتقد است که پاسخ او به سوال فوق که مبتنی بر اعتقاد به انسجام و هدف مندی عالم خلقت است، تنها یکی از مبادی اولیه مبانی هستی شناسی و خودشناسی انسان به شمار می آید.

نگرش تطبیقی بین پاسخ های دین و غرب به سوال از معنای زندگی، مهارت هر یک از جهان بینی ها را در پاسخ به یکی از اساسی ترین و اثر بخش ترین سوال های بشر امروز به تصویر می کشاند.»

در این نوشتار سعی شده است دست کم زمینه تفکر برای پاسخگویی به سوال های یاد شده فراهم شود. لذا بعد از بحث و بررسی ضرورت بحث و مفاهیم تصوری و تصدیقی موضوع که در فصل کلیات مطرح می شود، سعی می شود در تقسیمی عقلانی ـ نه استقرایی ـ از تاملات دیگر صاحب نظران استفاده شود که این تاملات و نظرات نیز به سه گروه پوچ گرایان، لذات گرایان و اخلاق گرایان تقسیم می شود. سپس نظر دین ابتدا به طور عام و بعد به طور خاص در اسلام مورد بررسی قرار می گیرد.

همانگونه که از طرح و فهرست نیز برمی آید، مطالب این نوشتار به مباحث کلی در معنای زندگی نمی پردازد. طرح مباحثی که در آن بررسی ها به گونه ای فلسفی و عقلی منتوجه مفهوم کلی زندگی شود و دقت های موشکافانه تحلیلی در این رابطه صورت پذیرد، علاوه بر آن که کاری خسته کننده و ملال آور است، جز برای عده اندکی ثمره چندانی نخواهد داشت. از این رو سعی شده محورهای جزئی و عینی در مباحث زندگی، از دیدگاه های مختلف بررسی شوند تا مخاطبان معنا و حقیقت زندگی را نه تنها به گونه ای مفهومی بلکه به شکلی ملموس و کاربردی دریابند. برای مثال از جمله مباحث، پرداختن به موضوعاتی مانند رنج و مرگ است که برداشت های متفاوت درباره حقیقت آن، کاملا در ارتباط با معنای زندگی است. چنین مباحثی بهتر می تواند حقیقت زندگی را از دیدگاه مکاتب مادی یا اسلام روشن کند تا مطالبی که به گونه ای کلی درباره حقیقت زندگی مطرح شده است. از این رو در این نوشتار جز آنچه برحسب ضرورت در کلیات مطرح می شود، از مباحث فلسفی و تحلیلی از معنای کلی زندگی فارغ است و در عوض سعی می شود مسایل مربوط به معنای زندگی در رویکردی عینی و در عین حال جدید و عمیق ارائه شود.

از منابع مولف در تدوین این اثر می توان کتاب های قرآن کریم، نهج البلاغه، غررالحکم، پست مدرنیته و پست مدرنیسم، الفتوحات المکیه، کانت، برگزیده افکار راسل، زیست شناسی جانوری، معانی الاخبار، علم و دین، مثنوی معنوی، فرهنگ واژه ها، عقل و اعتقاد دینی، بزرگان فلسفه، اشعه اللمعات، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر تسنیم، کنزالعمال، رساله لقاءالله، چهل حدیث، اعلام الدین، تاریخ فلسفه غرب، جهان بینی علمی، تاریخ ادیان جهان، میزان الحکمه، لیبرالیسم، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، شرح اصول کافی، مفاتیح الغیب، تفسیرالمیزان، مجمع البیان، کشف المراد، مکارم الاخلاق، بحارالانوار، تکامل اجتماعی انسان و ده ها عنوان کتاب دیگر را نام برد.

در انتهای این اثر فهرستی از آیات، روایات، اشعار و نمایه نیز درج شده است.