loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

روایت مطهر - جلد اول: تاملی در اندیشه های شهید مطهری؛ اجتماعیات و تاریخ اسلام

ناشر بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع)

نویسنده حسین سوزنچی

سال نشر : 1394

تعداد صفحات : 360

خرید پیامکی این محصول
جهت خرید پیامکی این محصول، کد محصول، نام و نام خانوادگی، آدرس و کد پستی خود را به شماره زیر ارسال نمایید: کد محصول : 34893 10003022
160,000 152,000 تومان
افزودن به سبد سفارش

معرفی کتاب

اثر حاضر اولین جلد از مجموعه چهار جلدی روایت مطهر است که عمدتا اندیشه های نظام مند و منظومه ساز شهید مطهری را در حوزه های اجتماعیات و تاریخ اسلام به تصویر کشیده است.
این مجموعه می تواند مرجع مفیدی برای محققان و پژوهشگران باشد تا شخصیت جامع الاطراف این استاد بزرگ از طریق آشنایی با اندیشه ناب اسلامی مورد استفاده و توجه قرار گیرد.

شناخت منسجم نظام فکری شهید مطهری به عنوان مقدمه ای برای شناخت عمیق تر اسلام، از جهات گوناگونی دارای اهمیت است، اما برای آن که بحث به شکل روشن تری بررسی گردد، ابتدا به سه سؤال اساسی دراین باره می پردازیم و سپس وارد مباحث اصلی می شویم. سؤال اول این که؛ اساساً اهمیت بهره گیری از یک سیر مطالعاتی منسجم چیست و آیا چنین برنامه ای ضروری است؟ دو اینکه چه ضرورتی دارد که در سیر مطالعاتمان بر اسلام شناسی متمرکز شویم؟ در نهایت آن که به چه دلیل برای رسیدن به شناختی منسجم از اسلام، از میان اندیشمندان مختلف، بهتر است آثار استاد مطهری را مبنا قرار دهیم؟

اهمیت سیر مطالعاتی منسجم

اهمیت مطالعه پیوسته و منسجم از دو منظر قابل توجه است:

اول؛ مطالعه در زندگی به خودی خود خوب است. بدیهی است که رشد انسان بدون آگاهی و معرفت امکان پذیر نیست واز میان راه های مختلفی که موجب ارتقاء آگاهی انسان می شود یکی از آسان ترین آنها، مطالعه است. متأسفانه آمار مطالعه در کشور ما پایین است و فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی به عنوان یک امر ضروری باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.

دوم؛ اگر شخصی به دنبال افزایش اطلاعات عمومی خود باشد، شاید با مطالعۀ جسته و گریختۀ روزنامه ها و رجوع به سایت های مختلف به این امر نائل آید، اما این گونه مطالعه ها در مجموع برای ارتقاء سطح فکری انسان چندان سودمند نیست و اگر کسی رسیدن به سطوح فکری و علمی بالاتر را به طور جدی برای خود هدف قرار داده، وصول به این هدف حتماً باید در قالب یک برنامۀ مطالعاتی منسجم دنبال گردد؛

رایج ترین برنامه مطالعاتی، برنامه های درسی رشته های دانشگاهی است؛ نتیجۀ مطالعۀ کتاب های درسی، عموماً رفع نیازهای خاصی در جامعه است و لزوماً دغدغۀ این را ندارد که شخص را به نظام فکری جامعی برای زندگی برساند. پس برای کسی که هدف او رسیدن به یک نظام فکری عمیق و یک پارچه است نیز چاره ای جز مطالعه هدف مند نیست.

ماهیت نظام فکری

منظور از نظام فکری منسجم، شالوده ای است که به وسیله آن می توان با مسائل مختلف رویارو شد و راهکارهای کلان مسائل و مشکلات را پیش بینی کرد. ما در نظام فکری اولاً به دنبال توانایی فهم درست از مسائل هستیم و پس از آن، درصدد یافتن راه حل های مناسبی برای آن مسائلیم. این مسائل می تواند شامل انواع مختلفی از معضلات و مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی باشد.

اهمیت اسلام شناسی

در این جا این سؤال مطرح می شود که تمرکز بر «اسلام شناسی» چه ضرورتی دارد؟ در پاسخ باید گفت که اسلام شناسی، مانند برخی رشته های دانشگاهی نیست که وجود تعدادی متخصص در آن ها جامعه را بی نیاز کند، بلکه شناخت حد معینی از معارف دینی برای هر مسلمانی لازم و ضروری است. این مطلب را می توان با دو رویکرد فردی و اجتماعی تبیین کرد.

اهمیت شناخت دین از منظر فردی، از این جهت است که ما به عنوان یک مسلمان موظفیم دین خود را به درستی و از روی آگاهی بشناسیم. خداوند متعال در قرآن به پیامبرش می فرماید: (قُلْ هذِهِ سَبیلی أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلی بَصیرَهٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی) [۱]؛ بگو راه من این است که من و پیروانم با بصیرت کامل همۀ مردم را به سوی خدا می خوانیم.

اگر کسی مسلمان حقیقی است، فقط باید روی بصیرت حرکت کند. بصیرت یعنی آگاهی؛ یک شناخت درست و عمیق. مسلمان، آگاهانه حرکت و پیروی می کند؛ در اسلام پیروی کورکورانه نداریم. پس در نگاه فردی، شناخت اسلام، اکتساب آگاهی و بصیرت، وظیفۀ هر مسلمانی است.

دلیل دیگر ضرورت برنامۀ مطالعاتی بر محور اسلام شناسی، دلیل اجتماعی این مسئله است. این مسئله را از دو زاویه مدنظر قرار می دهیم: یکی از منظر رویارویی ما با غرب؛ و دیگری از منظر وضعیت سنتی خود.

با پیدایش تمدن غرب، چالش ها و مشکلات متعددی برای مسلمان ها ایجاد شده است؛ تمدن غرب در بسیاری از موارد با مسیحیت و بلکه با اساس دین تعارضات مهمی پیدا کرد و به تبع آن، خدا و بسیاری از مسائل دینی و مذهبی زیر سؤال رفت. متأسفانه چنین رویکردهای غرب محورانه ای به تدریج به جامعه ما هم وارد شده و موجب ایجاد شبهات متعددی گشته است و ما زمانی می توانیم به یک شبهه پاسخی در خور بدهیم که با اتکا به شناختی صحیح و دقیق از مبانی دینی به پاسخ گویی نسبت به سؤالات و شبهات دینی بپردازیم.

مسئله دیگر؛ رویارویی ما با خرافات است؛ یعنی حتی اگر با غرب هم رویارو نبودیم، برخی از آداب و رسوم اجتماعی ما آلوده به خرافات است و این خرافات، به اسم اسلام عرضه می شود؛ یعنی برخی، اعمال خرافی را به عنوان عملی دینی انجام می دهند و این آمیخته شدن خرافات با اسلام، از مشکلات مسلمانی ماست. تشخیص و تمییز آن چه حقیقتاً از اسلام و احکام آن ناشی شده، از آن چه بعدها به اسم اسلام و به شکلی خرافی در جامعه رواج پیدا کرده ایجاب می کند که اسلام را دقیق تر بشناسیم.

ازاین رو با نگاهی اجتماعی به این مسئله، هم برای رویارویی با غرب و هم برای پالایش فکر خود از خرافات، نیاز به اسلام شناسی داریم. اگر این اسلام شناسی حاصل نشود، در معرض دو خطر «التقاط» و «تحجّر» [۲]. قرار می گیریم.

رجحان آثار شهید مطهری بر آثار دیگران

سؤال دیگری که در این مرحله مطرح می شود، این است که چرا برای دست یابی به این هدف، از آثار شهید مطهری شروع کنیم؟

پاسخ این است که اگر بخواهیم برنامه ای منسجم برای مطالعه در زمینۀ اسلام شناسی معین کنیم، ناگزیر باید به دنبال آثار متخصصی برویم که هم در شناخت زوایای اسلام متبحر و مجتهد باشد و هم در زمان شناسی پیش قدم باشد؛ چرا که آن چه احتیاج امروز ماست، شناخت کاربردیِ اسلام است؛ اسلامی که به نیازهای روزِ ما پاسخ گو باشد؛ در مقام حاضر، ما به دنبال این نیستیم که مثلاً مفسر یا فقیه شویم؛ بلکه صرفاً به دنبال این هستیم که به عنوان یک مسلمان، با آگاهی و بصیرت از اسلام تبعیت کنیم.

چنین متخصصی، به جز شناخت عمیق از اسلام و زمان شناسی (به معنای شناخت اجتماعی و کاربردی اسلام نه صرف اطلاعات خام)، باید ویژگی دیگری نیز داشته باشد که عبارت است از بیان شیوا، روان و قابل فهم؛ چرا که اگر دانشمندی با اصطلاحات و بیان تخصصی به بیان مسئله ای بپردازد، مخاطب عام امکان برقراری ارتباط با او را نخواهد داشت. البته باید توجه داشت که ساده نویسی با سطحی نویسی تفاوت دارد. همچنین چنین فردی باید در عین توانایی در بیان ساده و روان مطلب، حتماً با شیوه استدلالی و برهانی به تبیین مباحث بپردازد و استفاده از شیوه های خطابی و یا ذوقی در این گونه مباحث اثر مثبتی نخواهد داشت؛ زیرا قرار است ما رشد فکری کنیم و فهم استدلالی خود از دین را ارتقا دهیم، نه این که بر اساس جذابیت های احساسی، یک سلسله مطالب را باور کنیم.

مسئله بعدی تنوع مباحث است؛ اگر شخصی به دنبال نظام فکری منسجمی از معارف اسلام است، باید سراغ متخصصی برود که در عرصه های متنوع وارد شده باشد تا مخاطب، ارتباطات ابعاد مختلف اسلام را دریابد و درکی از نحوۀ ارتباط برقرارکردن پیدا کند؛ بنابراین باید به سراغ متفکری برویم که در اغلب عرصه ها آن هم به شیوه استدلالی و عمیق وارد شده باشد.

حال این مسئله مطرح است که این شخص چه کسی باشد؟ برای تشخیص این مسئله دو راه وجود دارد یکی این که آثار متعددی از افراد مختلفی را مطالعه کنیم تا بفهمیم کدام شایسته تر است که این راه بسیار وقت گیر است و با هدف میان مدت ما ناسازگار است. را دوم این است که به سراغ اسلام شناس زمان شناسی برویم که نسبت به او اطمینان خاطر داریم و ببینیم او چه کسی را تأیید می کند. بدون تردید یکی از مهم ترین اسلام شناسان زمان شناس معاصر، امام خمینی (ره) بود. بعید می دانم کسی مدعی باشد در تاریخ معاصر، بالاتر از ایشان اسلام شناسِ زمان شناس داشته ایم، اما مشکل اصلی در مورد آثار ایشان آن است که تقریباً تمامی آثار مکتوب ایشان -که مهم ترین سخنان شخص، همواره در آثار مکتوبش بیان می شود- بسیار تخصصی است و حتماً نیازمند تحصیلات قبلی می باشد. در عین حال، ایشان به عنوان یک اسلام شناس زبده، اسلام شناسِ زمانه شناسی را که بتواند با قلم ساده، مطالب مختلف اسلام را ارائه دهد، به ما معرفی کردند؛ تنها کسی که حضرت امام بر مطالعۀ آثار او اصرار می ورزید، شهید مطهری است.

امام در وصف ایشان فرمودند: آثار ایشان بی استثنا خوب است و من کس دیگری را سراغ ندارم که بگویم آثارش بی استثنا خوب است[۳]. در واقع حضرت امام، برای کسی که می خواهد به مطالعه هدف مند معارف اسلامی بپردازد، آثار شهید مطهری را پیشنهاد می کنند. بنابراین یکی از دلایل اصلی ما در انتخاب شهید مطهری، علاوه بر داشتن ویژگی هایی چون بیان روان و اسلام شناسی عمیق و موارد دیگری که ذکر آن گذشت، توصیۀ بزرگانی چون امام خمینی و مقام معظم رهبری است[۴].

پی نوشتها:

[۱]. یوسف، آیۀ ۱۰۸٫

[۲]. شهید مطهری این دو خطر را در کتاب اسلام و مقتضیات زمان، تحت عنوان جهالت و جمود مطرح می کنند که ان شاء الله به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.

[۳]. سخنان امام خمینی به مناسبت سومین سالگرد شهادت استاد مطهری.

[۴]. رهبر معظم انقلاب: «بنده اعتقاد راسخ دارم و بارها هم گفته ام که جریان فکری اسلامی انقلاب و نظام اسلامی ما در بخش عمده ای متکی به تفکرات شهید مطهری است؛ یعنی آن ها پایه ها و مایه های اسلامی ای است که ما در تفکرات اسلامی از آن ها بهره بردیم و به نظام اسلامی منتهی شد … کتاب های او (استاد مطهری) جزو پُرفروش ترین، جذاب ترین و مطلوب ترین کتاب ها برای نسل های جویای فکر متین و منطقی اسلام است و الآن هم ما واقعاً بدیل و عدیلی برای مجموعۀ کتاب های شهید مطهری (رضوان الله علیه) نداریم و با این که کارهای خوبی هم شده، بلاشک از لحاظ اهمیت، تأثیرگذاری، جذابیت و اتقان، هنوز هم در بالاترین سطح قرار دارد. بیانات معظم له در دیدار اعضای کنگرۀ حکمت مطهر، ۱۸/۱۲/۸۲
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما