قضاوت زن از دیدگاه فقه شیعه

معرفی کتاب

از آنجایی که زنان، نیمی از اجتماع را تشکیل می دهند قضاوت نیز یکی از امور کلیدی است، و مسئله قضاوت زنان و بحث درباره ی آن اهمیت ویژه ای می یابد.
هر چند این بحث از زمان شیخ طوسی در فقه امامیه مطرح شده و همواره از پذیرش یا رد آن سخن به میان آمد، ولی هیچ گاه به صورت مبسوط و مستقل مورد ارزیابی واقع نشده است.
فقیهان امامیه این بحث را در کتاب القضاء ذیل بحث صفات قاضی به صورت بسیار فشرده مطرح کرده اند؛ ولی هرگز از چند سطر و یا چند صفحه فراتر نرفته و بیشتر آن هم به زبان عربی بوده است. اخیراً جزوات و مقالاتی به زبان فارسی در این زمینه نگارش و نشر یافته است؛ ولی چندان عمیق و همه جانبه به مسئله نپرداخته اند.
از این رو، ضروری است که این مسئله به صورت گسترده و مستقل، با دقت و انصاف مورد بحث قرار گرفته و ادله ی دو طرف مورد کنکاش و ارزیابی جدی قرار گیرد.
در این نوشتار، هدف آن است که دیدگاه فقه امامیه را در این باره به صورت شفاف، هدف آن است که دیدگاه فقه امامیه را در این باره به صورت شفاف، با دلیل و برهان بیان کنیم و الگوی قابل اجرا که برگرفته از مبانی و منابع اصیل فقه شیعه و منطبق با ضرورت های زمان باشد ارائه نموده اند.

فهرست کتاب:

*کلیات
مفهوم و ماهیت قضاوت
اهمیت قضاوت در اسلام
تفاوتهای مرد و زن در آفرینش
مقتضای اصل در قضا و صفات قاضی
مقتضای اصل در قضا
مقتضای اصل در صفات قاضی
الف) دیدگاه فقها
ب) نظر برگزیده
دیدگاه فقها درباره شرط مرد بودن در قاضی

*بررسی ادله جواز و عدم جواز قضاوت زنان
بررسی ادله عدم جواز قضاوت زنان
بررسی ادله لفظی
الف) بررسی آیات
1. آیه قیمومیت
مفهوم و مراد قیمومیت
سبب و ملاک قیمومیت
سبب اعطایی قیمومیت
حد و مرز قیمومیت
2. آیه خصام
3. آیه درجه
4. آیه تبرج
5. آیه شهادت
ب) بررسی روایات
تصریح روایات بر ناروایی قضاوت بانوان
1. روایت حماد بن عمر و انس ابن محمد
2. خبر جابر بن یزید جعفی
3. خبر شیخ مفید در کتاب اختصاص
دلالت التزامی روایات بر ناروایی قضاوت بانوان
1. حدیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره پوران دخت
2. حدیث تحفة الاخوان
3. روایت محمد بن عمیر
4. روایت عبدالله بن سنان
5. وصیت امام علی علیه السلام به فرزندش امام حسن علیه السلام
6. معتبره ابن خدیجه
ادله غیر لفظی
الف) اجماع بر جایز نبودن قضاوت زنان
پیشینه استدلال به اجماع
ب) ادله عقلیه
1. دلیل اولویت نسبت به شهادت زنان
2. اولویت نسبت به عدم صلاحیت زنان برای امامت در نماز
3. سیره مسلمانان
4. اولویت نسبت به عدم ولایت زنان بر اولاد صغیر، مجنون و ...
5. اولویت نسبت به عدم جواز تسبیح زنان برای ورود به نماز جماعت
6. عدم تناسب طبیعت زن با کار قضاوت
پ) بررسی اصل عدم
بررسی ادله جواز قضاوت بانوان
1. مقبوله عمر به حنظله و روایت ابن خدیجه
2. اطلاقات دیگر ادله روایی ولایت و اثبات جواز از راه اولویت
3. اطلاق آیاتی که می گوید حکم بما انزل الله باشد
4. قاعده اشتراک همه مکلفان در احکام
5. تمسک به اصالة الاباحة و اصالة الجواز
6. تمسک به اصل قابلیت قابل
7. اولیت نسبت جواز نمایندگی زنان در مجلس قانون گذاری
نظام جمهوری اسلامی ایران
نظریه برگزیده
1. مقتضای روایت ابی خدیجه
2. جمع میان ادله
3. مقتضای اصل
4. مقتضای احتیاط

*موارد جواز عدول از شرط مرد بودن در قاضی
1. قاضی تحکیم
تصور قاضی تحکیم در زمان غیبت
2. قاضی منصوب از جانب ولی فقیه
3. مشاور قضایی
نتیجه گیری