متدولوژی علوم قرآنی

معرفی کتاب

کتاب حاضر در صدد ارائه تعریفی جامع و مانع برای علوم قرآنی و سپس طراحی یک نظام رده بندی علمی برای این علوم بوده و در نهایت ارائه الگویی برای روش شناسی مطالعات مربوط به علوم قرآن است. همچنین در کتاب فوق نگارنده سعی کرده نوعی مطالعة مبادی شناسانه در علوم قرآن انجام دهد. موضوع اصلی کتاب؛ خود علوم قرآنی و چیستی آن، سیر تاریخی رده بندی و روش شناسی هر یک از این علوم می باشد.

در بخش اول کتاب با عنوان «تعریف علوم قرآنی»، ضمن نقد و بررسی تعاریف گوناگونی که برای علوم قرآنی ارائه شده است، مدخلیت و مقدماتی بودن نقش علوم قرآنی برای فهم و تفسیر قرآن به عنوان ملاک اصلی تلقی شده است. در این بخش که از پنج فصل تشکیل شده ابتدا به نقد و بررسی تعاریف متقدمین و معاصرین پرداخته شده، سپس ملاک های تعریف علوم قرآنی بررسی شده است. در ادامه پیوستگی یا تمایز علوم قرآنی و آسیب شناسی آثار علوم قرآنی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است.

در بخش دوم با عنوان «رده بندی علوم قرآنی»، جهت دستیابی به شکل نظام یافته ای از علوم قرآن و برقراری ارتباط منطقی میان اطلاعات فراهم آمده در علوم قرآن، ملاک های گوناگون رده بندی علوم قرآن (موضوع، روش، برون قرآنی یا درون قرآنی بودن مباحث، کارآمدی و مدخلیت در تفسیر، سنخ مطالعه و همچنین نحوه شکل گیری این علوم) مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.
این بخش از چهار فصل تشکیل شده است. فصل اول: تعریف رده بندی و ملاک های آن؛ فصل دوم: رده بندی علوم اسلامی و جایگاه علوم قرآن در بین آنها؛ فصل سوم: ضرورت رده بندی علوم قرآن؛ فصل چهارم: ملاک اصلی رده بندی علوم قرآن و تعیین تقدّم و تأخّر این علوم نسبت به یکدیگر.

در بخش سوم با عنوان «روش شناسی علوم قرآنی»، ضمن آشنایی با چیستی روش شناسی و بررسی اقسام روش های تحقیق، ضرورت روش شناسی علوم قرآنی مورد بحث قرار گرفته است و با توجه به چند تباری بودن مباحث قرآن و برخورداری این علوم از موضوعات کثیر و متنوع، روش پژوهش ترکیبی برای علوم قرآنی پیشنهاد شده است.
در واقع نویسنده در این فصل در صدد اثبات این نکته است که در علوم قرآنی به دلیل تنوع و کثرت موضوعات روش پژوهش ترکیبی اعم از نقلی، عقلی و تحلیل زبانی از کارایی لازم برخوردار بوده و با توجه به چندتباری بودن مباحث علوم قرآنی استفاده از روشهای علوم مختلف در روش شناسی علوم قرآنی ضرورت دارد.
این بخش از هفت فصل تشکیل شده است. فصل اول در مورد چیستی روش شناسی؛ فصل دوم: مروری بر روش شناسی علوم اسلامی؛ فصل سوم: ضرورت روش شناسی در علوم قرآنی؛ فصل چهارم: جایگاه روش شناسی علوم قرآنی در روش شناسی تحقیقات علمی؛ فصل پنجم: کارآیی روشهای علمی در علوم قرآنی؛ فصل ششم: روش قرآن در ارائه و بیان مسائل و شیوة فهم و تفسیر آیات؛ فصل هفتم: الگوی پیشنهادی برای روش شناسی علوم قرآنی.

این کتاب برگزیده کتاب سال در سال 1388 شده است.