خبر

معرفی کتاب

در علوم ارتباطات «خبر» یک مفهوم بسیط و یک بعدی نیست. این ویژگی از آنجا ناشی می شود که تا کنون برای این مفهوم تعاریف متعددی ارائه شده است ولی هنوز بر روی یک تعریف واحدی توافق جمعی صورت نگرفته است. یکی از دلایل مهم این مساله، اصل پیچیدگی در انطباق خبر با واقعیت از یک سو و چگونگی انعکاس آن توسط افراد مختلف به دیگران از سوی دیگر است.
در اینجا می توان تنوع و تعدّدهای بیشماری را در شیوه انعکاس و انتقال و برداشت و غیره داشت که خود بر پیچیدگی مساله به شدت می افزاید.

«خبر» علاوه بر اینکه نوعی از اِخبار و اطلاع رسانی درباره گذشته است، شیوه ای برای جهت دهی آینده نیز هست. «عبرت آموزی» از اخبار گذشتگان را در اینجا می توان نوعی جهت دهی خبری نسبت به آینده دانست. از طرف دیگر، «در عصر کنونی، خبر، مهمترین پیام رسانه هاست. رسانه های نوین با ارائه اخبار متنوع و گسترده، تلاش می نمایند موجودیت خود را به عنوان رسانه برتر و موثرتر در جهان معاصر معرفی و تثبیت کنند. از جهتی دیگر، خبر رابطه انسان را با بسیاری از مقولات موجود در زمینه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، دینی و غیره تبیین می کند و جهت گیری های خاص ذهنی و عملی وی را متبلور می سازد. خبر، در حقیقت، عصاره پیام های انسان در حوزه های گوناگون ذهن و عمل است که به شکل های مختلف توسط رسانه های گروهی بوی‍ژه رسانه های نوین منتقل می گردد و نوعی از رابطه فردی و اجتماعی را در سطوح متفاوت به وجود می آورد».

خبر از منظر مطالعات میان رشته ای نیز حائز اهمیت است. یکی از راه های مناسب برای تحقق مطالعات میان رشته ای، انتخاب مفاهیمی برای مطالعه است که بیش از مفاهیم دیگر بار میان رشته ای دارند. خبر از این خصلت میان رشته ای به شدت برخوردار می باشد. بهمین دلیل است که در اینجا این مفهوم مهم در علوم ارتباطات و نیز علوم اسلامی برای بررسی و مطالعه انتخاب شده است. فهم علمی جنبه های مختلف خبر می تواند نه تنها ما را در فهم مطالعات میان رشته ای و امکان تحقق آنها مساعدت نماید، بلکه فراتر از آن می تواند دیدگاه اسلامی را در این زمینه مورد تاکید، تعمیق و گسترش دهد. این شیوه از مطالعه، قطعا در ایجاد فهمی اسلامی از علوم اجتماعی و نهایتا تبلور نوعی از دیدگاه اسلامی در این حوزه از مطالعات میان رشته ای کمک شایانی نماید.

کتاب «خبر» از مجموعه «مفاهیم بنیادین علوم انسانی اسلامی» علاوه بر مقدمه و نهایتا جمع بندی و نتیجه گیری که در پایان کتاب آمده است، شامل پنج فصل اصلی به شرح ذیل می باشد:

فصل اول: با عنوان «خبر در چارچوب مطالعات میان رشته ای» در پی امکان سنجی مطالعات میان رشته ای درباره خبر و اطلاع رسانی است.
در این فصل به تعاریف و حوزه های علمی مختلف مطالعات میان رشته ای و فرارشته ای اشاره شده و نهایتا تلاش شده است که در مورد مقوله خبر، امکان تحقق این مطالعات مورد سنجش قرار گیرند.

فصل دوم، تحت عنوان «مفهوم شناسی و اهمیت خبر در حوزه ارتباطات» در صدد ایجاد فهمی علمی و معناشناسانه از مفهوم خبر در حوزه ارتباطات بوده و در مورد چیستی خبر، معنا و تعاریف خبر، اهمیت خبر در اطلاع رسانی، گوناگونی حوزه های خبر، تحولات گفتمانی و تکنولوژیکی خبر و بالاخره ارزش های خبری بحث می کند.

فصل سوم، با عنوان «خبر از دیدگاه قرآن کریم» در صدد بررسی مفاهیم، رویکردها، معانی، محتوای خبری و ارزش های ایجابی و سلبی خبر در قرآن کریم است. درج آیات مختلف که حاکی از دیدگاه ارزشی قرآن کریم نسبت به خبر و اطلاع رسانی است به شکل تفصیلی در این فصل آمده است.

فصل چهارم، با عنوان «خبر از دیدگاه روایات»، مباحث گوناگونی از قبیل: معناشناسی روایت و خبر، اهمیت متن در خبر روایی، خبر متواتر و خبر واحد، اهمیت راوی در خبر روایی، اخلاق خبر روایی، و نهایتا ارزش های ایجابی و سلبی خبر روایی را مورد پوشش قرار داده است.

فصل پنجم، تحت عنوان «اخلاق خبر در اسلام» مباحث چیستی اخلاق، اخلاق رسانه ای، اصول اخلاقی روزنامه نگاری و خبرنویسی، حریم خصوصی و ارزش های سلبی خبر، حریم خصوصی از دیدگاه اسلامی، اخلاق فضیلت محور خبر در اسلام، تعریف پیشنهادی خبر از دیدگاه اسلامی، و بالاخره اخلاق اسلامی پیام مورد پوشش قرار گرفته است.

فصل ششم، باعنوان «آسیب شناسی خبر در اسلام» مباحث مربوط به آسیب شناسی خبر بطور کلی و از منظر اسلامی مورد بررسی قرار گرفته اند.
مباحث مهم این فصل شامل: آسیب شناسی تعاریف خبر: مطالعه معناشناسانه، آسیب شناسی ارزش های خبری: مطالعه معناشناسانه، مقایسه ارزش های خبری از منظر علوم ارتباطی و ارزش های قرآنی و اسلامی، حوزه های مهم آسیب های خبر از قبیل شایعه، خروج از وظایف شرعی، امپریالیسم خبری، فیلترهای خبری و غیره می باشد.

نتیجه گیری، شامل یک جمع بندی از کلیه فصول کتاب بوده که به شکل اختصار آمده است.

عناوین شش فصل کتاب حاضر عبارتنداز:

فصل1. خبر در چارچوب مطالعات میان رشته ای

فصل2. مفهومشناسی و اهمیت خبر در حوزه ارتباطات

فصل3. خبر از دیدگاه قرآن کریم

فصل4. خبر از دیدگاه روایات

فصل5. اخلاق خبر در اسلام

فصل6. آسیب شناسی خبر در اسلام