نگرشی نوین به مسأله اتحاد عاقل و معقول

معرفی کتاب

در مباحث این نوشتار، ابتدا به تاریخچه بحث در میان فیلسوفان یونانی و افلاطونی و نیز فیلسوفان اسلامی اشاره شده است.
دامنه مباحث اتحاد عاقل و معقول، نخست در آثار فیلسوفان بزرگ یونان، نظیر افلاطون و ارسطو و نیز شارحان آثار ایشان بررسی، سپس به بررسی نظریات فیلسوفان نو افلاطونی نظیر فلوطین و فرفوریوس پرداخته شده است.

از مجموعه این مباحث می توان چنین نتیجه گرفت که مساله اتحاد عاقل و معقول، در فلسفه یونان و نو افلاطونی به صورت روشن مورد بحث بوده و در میان این گروه از فیلسوفان، طرفدارانی جدی داشته است. به دنبال بررسی این مساله در میان فیلسوفان غیر مسلمان، به طرح تاریخچه بحث در میان فیلسوفان اسلامی پرداخته شده است.

ابتدا سخنان متقدمان نظیر کندی، فارابی و ابن سینا مطرح شده و در پایان، به بررسی بحث در حکمت متعالیه پرداخته شده است.
از مباحث این قسمت نیز می توان دریافت که مهم ترین طرفدار مساله اتحاد عاقل و معقول در فلسفه اسلامی صدر المتالهین و جدی ترین مخالف آن ابن سینا بوده است و دیگر فیلسوفان اسلامی در یکی از این دو جبهه قرار گرفته اند، البته در مجموع می توان گفت که نظر بیشتر فیلسوفان اسلامی پس از حکمت متعالیه، بر موافقت با این مساله قرار گرفته، چنان که نظر غالب پیش از حکمت متعالیه، مخالفت با این مساله بوده است. پس از بیان تاریخچه و تبیین مفهوم واژه های کلیدی مساله اتحاد عاقل و معقول، به تحریر محل بحث پرداخته شده است.
از مجموعه مباحث این قسمت نیز چنین نتیجه شده که ادعای طرفداران مساله اتحاد عالم و معلوم، به اتحاد وجودی بین عالم و مدرکات خویش برمی گردد و فیلسوفان، این مساله را بیشتر در علوم حصولی مطرح کرده و طرف اتحاد را صورت های ذهنی دانسته اند در این میان بین تصورات، تصدیقات و یا مراتب مختلف ادراک اعم از حسی، خیالی و عقلی فرقی نگذاشته اند.

همچنین در این نوشتار، ادله فیلسوفان مسلمان و غیر مسلمان در باب اثبات نظریه اتحاد عاقل و معقول مطرح گردیده و تقریرات مختلف از هر دلیل به همراه اشکالات ناقدان این ادله مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه مباحث نیز به ادله مخالفان نظریه اتحاد عاقل و معقول و پاسخ های طرفداران آنها اشاره شده و در نهایت، ثمرات مساله اتحاد عاقل و معقول مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

عناوین بخش های 8 گانه کتاب عبارت است از:
بخش اول: کلیات
بخش دوم: تاریخچه بحث
بخش سوم: تحلیل واژ ها
بخش چهارم: تحریر محل بحث
بخش پنجم: ادله اتحاد عاقل و معقول
بخش ششم: ادله منکرین اتحاد عاقل و معقول
بخش هفتم: ثمران نظریه اتحاد عاقل و معقول و انگیزه های طرح آن
بخش هشتم: خاتمه و نتیجه گیری