حاجی مراد (امیرکبیر)

معرفی کتاب

در جریان مبارزات استقلال طلبانه مبارزان چچن و قفقاز در اوایل نیمه دوم قرن نوزدهم، «حاجی مراد» فرمانده نظامی اردوگاه استقلال طلبان با «شامل» رهبر استقلال طلبان درگیر می شود. به دنبال آن «حاجی مراد» به روس ها پناهنده می شود و «شامل» خانواده او را به گروگان می گیرد.

حاجی مراد داستان رهبر مسلمانان چچن است که در این کتاب شخصیتی محکم و جنگجو و البته قابل ستایش معرفی شده است به مبارزه علیه شخصی به نام شامل می پردازد (امام شامل از رهبران مبارز مسلمان چچنی علیه روس ها بود) که زمانی فرمانده وی به حساب می آمد برای رسیدن به هدف خود از روس ها درخواست کمک میکند و پیشنهاد صلحی عادلانه در کوهستان می دهد خانواده او در گروگان شامل است و از حکومت وقت می خواهد که در قبال تسلیم اسرا به گروه شامل خانواده خود را نجات دهد به نظر می رسد شخصیتهایی مثل حاجی مراد نقطه عطف مبارزات در هر حکومتی است که حکومت باید راه درست و دیپلماسی برخورد با اینگونه شخصیت ها را داشته باشند که حتی ممکن است از وقوع جنگ های خونین بار دیگر در طول تاریخ جلوگیری کند شاید اگر شخصیتی مثل حاجی مراد را به خوبی میتوانستنند استفاده کنند تا به الان خون هزاران انسان پایمال نمی شد. و امروز بعد از گذشت یک قرن هنوز ناآرامی شدید بین حکومت مرکزی و مسلمانان این منطقه نبود.

تولستوی در این داستان صرفا مشاهدات و تجربه سالها حضور در ارتش تزار در جنگ های قفقاز را می نویسد – فقط مشاهده نویسی- و این به نظر من کاری بزرگ است مخصوصا در ادبیات جنگ بدون دخالت پیش داوری ها و هواداری از یکی از طرف های جنگ و حتی با توجه به آرمان های تولستوی که بسیاری از جریانات برخلاف عقاید و آرمان های تولستوی بود و این مشاهده نویسی تولستوی مشخص شد که هفت سال به طول انجامید و به درخواست تولستوی بعد از مرگش به چاپ رسید.

شخصیت قهرمان با اینکه فردی جنگجو و سخت کوش و پایبند به عقاید مسلمانی بود در عین حال شخصیتی مهربان و خوش برخورد و خوشرو و بخشنده بود که حتی رفتار مسالمت آمیزش نیروهای مخالف را وادار به احترام میکرد. البته به طور کامل در این گونه داستان نمیتوان با خصوصیات درونی شخصیت های داستان کامل آشنا شد در واقع شخصیت ها،حوادث،رابطه ای که شخصیت ها با حوادث داستانی دارند،روایت و فاصله راوی با آن، همه و همه به شکل وفادار به واقعیت بیرونی هستند.در واقع در این نوع رئالیست مسائل و شخصیت ها از صافی ذهن شخصیتی دیگر یا راوی بیرون نمی آید بلکه نویسنده سعی می کند در تمام ساختار رمان و چیدمان حوادث و رفتار شخصیت هایش با تمام توان از خطوط فرضی واقعیت بیرونی خارج نشود

این اثر آخرین اثر تولستوی بود کسی که کتاب جنگ و صلح وی برترین ادبیات جنگ در تاریخ روسیه به شمار میرود و الگوی کامل برای نویسند های بعد به شمار میرود اگرچه این داستان به بلندی جنگ و صلح نیست اما پویایی و شگرف قلم و تسلط بر نبرد و تحقیقات جنگ نویسنده را نشان می دهد.