مکتب در فرآیند نواندیشی: بازخوانی انتقادی نواندیشی دکتر محسن کدیور در حوزه شیعه شناسی

چند سطر زیر می‏تواند چکیده ‏ای از تئوریِ کدیور در عرصه‏ امامت را به تصویر کشد:
«قرائت شیعی از امامت در قرن اول تا پنجم، شکل و محتوایی اعتدالی داشت. شاگردان ائمه (ع) و عالمان شیعه، امامان را «علمای ابرار و دانشمندان برترِ روزگار» می دانستند، نه بیشتر. امامان نیز شأن خویش را فراتر از این نمی دیدند و از عصمت، نصب و نص الهی و نبوی، علم غیب و دیگر فضائلِ تمایزآفرین خبری نبود. از قرن پنجم به بعد، برداشت شیعه از امامت دچار دسیسه‏ غلّات و مفوّضه گردید و مسیر غلوّ را پیمود. فرآیند افراط یک هزاره بر جهان تشیع سیطره یافت و تا روزگار ما شتاب گرفت و امروز شیعه برای پیشوایان خود، شئون فرابشری و صفات فرازمینی باور دارد.»

کدیور در عرصه فقاهت نیز نظرات و نوآوری هایی دارد؛ برای مثال، حجاب ضروریِ زن را از زیر گردن تا زانو و از کتف تا آرنج می داند و مصافحه با زنان بیگانه را مجاز می شمارد. او در تحلیلِ مکاتب و تعامل با اندیشه های مهاجم نسبت به شیعه نیز دیدگاه هایی تأمل برانگیز پیش می نهد.

نوشتار حاضر، مطالعه و تحقیقی است درباره‏ نظرات محسن کدیور در حوزه‏ شیعه‏ شناسی. این کتاب، نوگراییِ های محسن کدیور در سه قلمروی امامت، فقاهت و مکاتب را بازخوانیِ انتقادی می‏کند.

کتاب «مکتب در فرآیند نواندیشی» در سه بخش و سه پیوست تدوین و نگاشته شده است:
«نواندیشی در حوزه امامت»، «نواندیشی در حوزه فقاهت» و «نواندیشی در حوزه مکاتب و فرق».
«معمای استحاله» و «نواندیشی سکولار» و «الهیات دگراندیشی» نیز عناوین سه پیوست کتاب هستند.

بخش اول کتاب در 12 فصل تنظیم شده است: جایگاه نصب الهی و نص نبوی در امامت، جایگاه عصمت در امامت، جایگاه علم غیبی و الهی در امامت، جایگاه ولایت باطنی و تکوینی در اندیشه امامت، جایگاه شئون فرابشری در ساحت امامت، شناخت اصحاب از امامت و صفات فرابشری، استحاله تشیع و تحول ماهوی در مفهوم امامت، نظریه علمای ابرار و نسبت آن با امامت، سلب اصالت و حجیت از منابع اعتقادی شیعه، نگاه کلان به شیعه شناسی کدیور و جمع بندی. در این بخش نویسنده اقتباس و الهام کدیور از نظریه و کتاب مکتب در فرآیند تکامل مدرسی طباطبایی را بیان می کند.

بخش دوم کتاب در دو فصل تنظیم شده است: گستره حجاب در شریعت اسلامی و مصافحه با زن نامحرم از نگاه شریعت.

بخش سوم هم در سه فصل به تبیین و نقد نظریات کدیور درباره بهائیت، وهابیت و مدرنیسم می پردازد.

مؤلف کتاب های دیگری همچون کتاب های «ارتقای مرجعیت شیعه» (نقد کتاب ابتذال مرجعیت شیعه محسن کدیور) و «اسلام رحمانی» را نیز تألیف کرده است.