آب و رؤیاها: پژوهشی در تخیل ماده

معرفی کتاب

آب عنصری است که زنانگی و یک پارچگی آن بیشتر از آتش است، عنصری که با ثبات بیشتر به همراه نیروهای انسانی نهان تر، ساده تر و تسهیل کننده تر نمادانگاری می کند. به لحاظ تعداد منابع شاعرانه بسیار کمتر و از لحاظ غنا، فقیرتر هستند و شاعران و رؤیاپردازان با بازی های سطحی آب ها سرگرم شده اند تا اینکه فریفتۀ آنها شوند. بنابراین آب یکی از عناصر تزئینی منظره های آنهاست؛ در واقع آب جوهرۀ رؤیاپردازی های آنها نیست؛ به بیان فلسفی شاعران آب نسبت به شاعرانی که به آوای آتش یا خاک گوش می سپارند، کمتر با حقیقت مربوط به آن طبیعت مشارکت دارند.

برای اینکه به وضوح نشان داده شود که محور اصلی تخیل مادی انگار چیست، در این کتاب از تصاویری شروع شده که فعالیت مادی کردن را به خوبی به انجام نمی رسانند؛ در این راه تصاویر سطحی، تصاویری که در سطح عنصر به ایفای نقش می پردازند، بدون اینکه به تخیل زمانی را برای کارکردن بر روی ماده باقی بگذارند، یادآوری شده است. اولین فصل کتاب به آب های روشن اختصاص دارد، به آب های درخشانی که تصاویری گذرا و ساده را ارائه می کنند. با این حال ثابت شده به دلیل یکپارچگی و وحدت این عنصر، این تصاویر منظم می شوند و سازمان می یابند. بنابراین عبور از شعر آبها به فراشعر آب و عبور از جمع به مفرد پیش بینی شده است. سعی نویسنده در این بوده که به مطالعۀ دقیق برخی اصول پیوستگی که تصاویر را به هم پیوند می دهند، پرداخته شده و به ویژه به این نکته پی برده شده که چگونه خودشیفتگی یک موجود فردی به تدریج در خودشیفتگی واقعی جهانی جای می گیرد. در انتهای این فصل ایده آل سادۀ سپیدی و زیبایی که تحت عنوان عقدۀ قو مشخص شده، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته شده است.

در فصل دوم جایی که شاخۀ اصلی فراشعر ادگار آلن پو بررسی شده است، از دستیابی به عنصر آبی که دارای جوهره است، آبی که در جوهره اش مورد رؤیاپردازی قرار گرفته است، اطمینان به عمل آمده است.

برای پی بردن بهتر به ویژگی های ساختار دگرگونی و اشیائ، ساختار سه گانۀ آب، زندگی و مرگ، دو عقده ای که کارن و افلی نامیده شده اند، در این پژوهش به کار گرفته شده اند. هر دوی آنها در فصل سوم آورده شده اند چراکه هر دوی آنها نماد اندیشۀ آخرین سفر و آخرین انحلال ما هستند. محو شدن در آب عمی یا ناپدیدشدن در افقی دوردست، در عق یا در بی نهایت شرکت داشتن، این سرنوشت انسانی است که تصویر خود را از سرنوشت آب ها دریافت می کند.

زمانی که بفهمیم هر نوع ترکیب عناصر مادی برای ضمیر ناخودآگاه نوعی ازدواج محسوب می شود، می توان به مشخصۀ زنانگی که توسط تخیل ساده و تخیل شاعرانه به آب اطلاق شده است، پی برد. همچنین ویژگی مادرانۀ عمیق آبها نیز مشاهده می شود. آب از نطفه انباشته می شود و چشمه ها را به فوران وامی دارد. چشمه تولدی غیرقابل اجتناب است، تولدی مستمر. این تصاویر بزرگ برای همیشه ضمیرناخودآگاهی که آنها را دوست دارد، تحت تأثیر قرار می دهند. در یک فصل ویژه در این کتاب کوشش شده نشان داده شود که چگونه این تصاویری که از اسطوره ها تأثیر پذیرفته اند، هنوز هم به طور طبیعی به آثار شاعرانه پویایی و زندگی می بخشند.

دربارۀ مسئله پاکی که از هستی شناسی برمی خیزد، می توان به این نکته نیز پی برد که چرا اسطوره شناسان برتری را به آب شیرین و نه آب دریاها نسبت داده اند. یک فصل کوتاه به بررسی این ارزش گذاری اختصاص داده شده است.

فصل آخر به روش های بسیار مختلف روان شناسی آب می پردازد. این فصل به مفهوم واقعی پژوهشی بر تخیل مادی نخواهد بود، بلکه به عنوان مطالعه ای بر تخیل پویا درنظر گرفته شده است.

فهرست مطالب کتاب:
درآمد: تخیل و ماده
فصل اول: آب های روشن، آب های بهاری و آب هی جاری، شرایط عینی خودشیفتگی، آب های عاشق
فصل دوم: آب های عمیق، آب های راکد، آب های مردی، آب سنگین در رؤیاپردازی ادگار پو
فصل سوم: عقدۀ کارُن، عقدۀ اوفلی
فصل چهارم: آب های ترکیبی
فصل پنجم: آب مادرانه و آب زنانه
فصل ششم: پاکی و پاک شدن؛ اخلاق آب
فصل هفتم: برتری آب شیرین
فصل هشتم: آب خشن
نتیجه گیری: گفته های آب
نمایه