کلام و عقاید (توحید و عدل)

کتاب «کلام و عقاید» دارای شانزده درس است. این درس ها عبارتند از: کلیات علم کلام، راه های خداشناسی، چگونگی کاربرد و کارکردهای اسما و صفات الهی، توحید، عدل الهی، حسن و قبح عقلی، قضا، قدر و بداء، شرور و عدل الهی و سعادت و شقاوت.
در میان علوم اسلامی، علم کلام و عقاید مهم ترین علم به شمار می رود؛ زیرا عقیده اساسی ترین بخش هر دین و آیین و از جمله اسلام است. به همین دلیل است که به علم کلام، علم اصول دین نیز گفته شده و در احادیث درباره برخی آموزه های اعتقادی هم چون توحید و عدل، واژه «اساس دین» به کار رفته است.
علم عقاید از پیشینه بلند تاریخی برخوردار بوده و در دیگر ادیان الهی هم چو ن یهودیت و مسیحیت نیز وجود داشته است، هر چند در اسلام دارای ویژگی های منحصر به فردی است و با نامی خاص یعنی «علم کلام» از آن یاد می شود.
یکی از ویژگی های علم کلام این است که در آن هم جنبه نقلی وجود دارد و هم جنبه عقلی؛ به دیگر سخن علم کلام صرفا به تبیین آموزه های اعتقادی قرآن و احادیث نمی پردازد، بلکه به دفاع عقلانی از این آموزه ها و مبادی و مقدمات آن ها نیز می پردازد.
آن چه این کتاب در پی آن است تبیین عقلانی آموزه های اعتقادی توحید و عدل براساس آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) است و هدف اصلی نشان دادن این است که معارف کتاب و سنت، عقلی ترین و وجدانی ترین دیدگاه ها در مباحث توحید و عدل است.
به اعتقاد نگارنده، معارف دین، معارف عقلانی است و عقل، درستی بسیاری از این معارف را قبل از بیان دین یا پس از آن درک می کند. عقل فقط آن بخش از معارف دینی را درک نمی کند که تحت «غیب» قرار می گیرند و امور تعبدی نامیده می شوند.
البته همین آموزه ها هم از جهتی عقلی هستند؛ زیرا وقتی آدمی با عقل، خدا و پیامبر او را اثبات کرد، عقل حکم می کند که سخنان تعبدی خدا و پیامبر درست است و باید آن ها را واقعی دانست و به آن ها معتقئد شد.