سیرت کوروش کبیر: داستانی تاریخی و سیاسی

سیرت کوروش کبیر داستان تاریخی گزنفون، تاریخ نویس یونانی است که باید آن را بیشتر با آثار فلسفی او مانند ممورابیلیا یا آپولوژی سقراط مربوط دانست تا با آثار تاریخی وی.
مؤلف چنان که از عنوان اثر برمی آید نه تنها از تربیت کوروش، بلکه از تمامی زندگی شخصیتی بحث می کند که در میان یونانیان، هرودوت و کتسیاس پزشک معاصر گزنفون که در دربار اردشیر زندگی می کرد از او سخن رانده بودند.
کوروش شخصیتی تاریخی بود، و به دوره ای نسبتاً دور تعلق داشت و همین امر به گزنفون امکان داد تا کارهای بی شمار و مهم او را به گونه ای آزاد، آرمانی کند و همچون الگوی انسان و پادشاهی معرفی نماید که تحت تأثیر فلسفه سقراطی در آرزوی تحقق آن بود.
این اثر علی رغم دقت های تاریخی و جغرافیایی و اطناب برخی از فقرات که هدف آن بیشتر اخلاقی و آموزشی است، موفقیتی شایان در نزد قدما و متأخرین کسب کرد و با توجه به مهارت و آشنایی کامل مؤلف به موضوعات فنی جنگ، نظر سرداران بی شمار رومی مانند لوکولوس و اسکیپتون را به خود جلب کرد و ماکیاولی در نوشتن زندگی کاستروچو کاستراکانه آن را به عنوان الگوی خود مورد استفاده قرار داد.