کوچک جنگلی: داستانی از زندگی میرزا کوچک خان

معرفی کتاب

کتاب «کوچک جنگلی» ماجرای زندگی و مبارزات سردار بزرگ نهضت جنگل، میرزا کوچک خان جنگلی را در قالب زندگینامه داستانی روایت می کند. این کتاب به قلم نوشته امیرحسین فردی شده است و در انتشارات قدیانی منتشر شده است.

این رمان برای اولین بار در سال 1360 توسط حوزه اندیشه و هنر اسلامی (حوزه هنری) منتشر شد. تا مدت ها نایاب بود و اسمی از آن به میان نمی آمد تا اینکه برای دومین بار در 240 صفحه در سال 1380 توسط انتشارات قدیانی در تهران منتشر شد. بلافاصله چاپ های متعددی بر آن صورت گرفت. در سال 1388 این کتاب با همان محتوا ولی با طرح جلدی متفاوت در انتشارات انجمن قلم ایران به چاپ رسید. و الان هر دو چاپ این کتاب در بازار وجود دارد.

زندگی میرزا کوچک خان شبیه داستان بلند و پرماجرایی است که اگر کس همه دقایق آن را همان طور که بوده اند به رشته تحریر درآورد، ماجرایی جذاب و پر از فراز و فرود حاصل خواهد شد. ویژگی های چند سویه میرزا کوچک خان، عشق او به زادگاه و مردمش، اعتقادات مذهبی، تحصیلات، آموزش ها و تجربیاتی که در داخل و خارج ایران کسب کرده بود، ارتباطات وی با افرادی که برخی از آنها از چهره های شاخص در تاریخ جهان اند و رأفت و شکیبابی او از این شخصیت تاریخی، چهره ای مردمی و خستگی ناپذیر پدید آورده است که نامش و آرمانش همیشه در یادها باقی خواهد ماند. در کتاب کوچک جنگلی، نویسنده به کمک قوه تخیل خود ماجراهایی را خلق و به وقایع تاریخی این داستان ضمیمه کرده است تا جنبه های ادبی و هنری متن ارتقاء یابد و حاصل کار به اثری نافذ و پرکشش نزدیکتر شود.

سطرهای بالا، یادداشت پشت جلد کتاب «کوچک جنگلی» نوشته امیرحسین فردی است و می توان گفت جان مایه کلام این رمان در این سطرها نهفته است. داستان زندگی و مبارزات میرزاکوچک خان جنگلی، قصه شیرین و آشنایی است که تکرار آن به مرور به کلیشه ای شدن مضمون فوق خواهد انجامید و اقدام نوی محسوب نمی شود. اما اکنون با تلاش های تازه ای در این زمینه مواجه هستیم و آن نگاه جدید نویسنده در این رمان، آن هم از زاویه دیگری است. منظور از کلمه «رمان» به خاطر غلبه قوه تخیل و در نهایت آفرینش اثری ادبی از یک ماجرای مستند است. خط شروع داستان با ورود میرزا کوچک خان به گیلان بعد از سال ها تبعید است.

در سه فصل ابتدایی، نویسنده بیشتر حوادث را مستندوار روایت و کمتر از نیروی تخیل و خلاقه خود استفاده می کند. شاید به لحاظ فضاسازی متن با اثری تاریخی در این فصل ها مواجه هستیم؛ اما نویسنده خیلی زود دغدغه اصلی خود- به کارگیری نیروی تخیل - را رو و دلبستگی خود نسبت به نگارش رمان را آشکار می کند. در فصل چهار به ترتیب شخصیت های تخیلی نویسنده وارد عرصه متن می شوند تا مخاطب از فضای مستند کتاب فاصله بگیرد؛ مناف، پیرمردی روستایی یکی از این شخصیت ها است که نویسنده سعی کرده به فراخور داستان او را خلق و در روند تکمیلی متن از وجود شخصیت او استفاده کند.

نویسنده سعی کرده روحیات میرزا در آخرین لحظات زندگی را برای مخاطب توصیف کند. با توجه به این نکته که آخرین لحظه های حیات میرزا را کسی جز خودش لمس نکرده و دقیق ترین توصیف ها از آن حالات و روحیات را میرزا با خود به سرای باقی برده است، نگاه نویسنده نگاهی شخصی محسوب می شود که مخاطب با توجه به فضاسازی های قبلی از جانب نویسنده آن را می پذیرد.