جستارهایی در باب تشکل دینی

معرفی کتاب

بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بزرگان انقلاب مانند آیت الله خامنه ای و آیت الله شهید بهشتی حزب جمهوری اسلامی را برای پر کردن این خلا تشکیلاتی، در سراسر کشور ایجاد کردند و از این حزب ثمرات بسیاری به وجود آمد. اما حزب با وضع چندان خوبی به پایان نرسید بلکه آشفتگی و اختلاف و سوء استفاده عده ای باعث شد تا حزب به ناچار به دست مؤسسین اش تعطیل شود.

از همان زمان چالش های زیادی بر سر اصل تشکیلات بود و بحث بر سر موضوع تشکیلات، یکی از مهمترین دغدغه های نیروهای ارزشی که در راه آرمان های انقلاب اسلامی تلاش می کنند بود و کمتر کسی است که در اولین مواجهه با این امر دچار تحیر نشده باشد.

نیروهای انقلابی سالهاست که به دنبال محتوای قابل استفاده درباره تشکل هستند و چند سالی می شود که بعضا کارهای پراکنده ای در این زمینه صورت گرفته است ولی یک کتاب به تازگی در این باره منتشر شده است که حاوی نکات مهمی درباره تشکل دینی است.

کتاب جستارهایی در باب تشکل دینی نوشته حسن مقدمی شهیدانی با نگاهی به تشکل های اسلامی در تاریخ معاصر ایران منتشر شده است.

مقدمی، کتاب آیه ایمان شرح حال شهید عبدالله عزت پژوه را در کارنامه خود دارد که که در زمره شهدای برجسته انقلاب اسلامی در رشت به شمار می رود و از سری کتاب های موسسه مطالعات مبارزات اسلامی گیلان منتشر شد. از این نویسنده همچنین مقالات تحقیقی متعددی درباره تاریخ انقلاب اسلامی در فصلنامه پانزده خرداد و اعتصام، مرآت، و… منتشر شده است.

مقدمی، این کتاب را به دو تن از شهدای مدافع حرم شهید سیداسماعیل سیرت نیا و شهید حامد کوچکزاده که از فعالین فرهنگی رشت که در تشکل های دینی عمرشان را سپری کرده بودند تقدیم کرده است.

مقدمی و دوستانش سالها با این دغدغه زیستند که آیا روحانیت شیعه در طول تاریخش، دارای تشکیلات بوده است؟ و به مرور مقالاتی را در مجلات و سایت های مختلف منتشر نمودند که هر کدام آنها از یک زاویه، گوشه هایی از رابطه تشکل و روحانیت را بیان می کردند و مجموع آن مقالات به همراه مقالاتی منتشر نشده، که می تواند افق نویی را به روی نسل های بعدی بگشاید، در این کتاب به دست او گرداوری شده است.

این کتاب در پنج فصل نگارش یافته است:

فصل اول مبانی فکری کار تشکیلاتی مورد بررسی قرار گرفته است و درباره بنیان های فکری کار تشکیلاتی در سیره معصومین و قرآن، ضرورت کار تشکیلاتی، بررسی راهکارهای تشکل از دیدگاه مرحوم آیت الله شاه آبادی، بنیان های تحزب از دیدگاه شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر، هویت تشکیلاتی، نقش وحدت در کار تشکیلاتی، نقش تئوری در تشکیلات و تشکیلات وسیله ای برای رساندن جامعه به سعادت بحث شده است.

فصل دوم درباره پیشینه تاریخی تشکل دینی است و سازمان وکالت به عنوان یکی از دیرپا ترین تشکل های شیعی مورد بحث قرار گرفته و سیر فعالیت سازمان وکالت از آغاز تا کنون مورد بررسی قرار گرفته است. نیز شرحی از فعالیت های شرطه الخمیس تشکیلات ویژه حکومت امیرالمومنین(ع)، نحوه جذب نیرو با نگاه سیره امام حسین (ع) در واقعه کربلا، نگاهی به نوع سازماندهی در قیام حسینی (ع) و تشکیلات داعیان اسماعیلی تشریح شده اند.

فصل سوم درباره نمونه های تشکل دینی در تاریخ معاصر است که در بخشی از آن به فعالیت های تشکیلاتی روحانیت در عرصه های آموزشی و تربیتی، اقتصادی و سیاسی پرداخته است و به عنوان نمونه از میرزاکوچک جنگلی به طور تفصیلی یاد شده است و تجربه های تشکیلاتی نهضت جنگل مانند جمعیت اتحاد اسلام،حمایت مردمی، تشکیلات اقتصادی، تشکیلات نظامی، روزنامه جنگل و سیاست خارجی را مورد واکاوی قرار داده است. همچنین فعالیت های تشکیلاتی آیت الله سیدنورالدین حسینی الهاشمی در شیراز، ماهیت تشکیلاتی نیروهای حزب اللهی، جایگاه تشکل های دینی در دفاع مقدس و در نهایت کارکردهای تشکیلاتی شبکه های مجازی از دیگر مسائلی است که ذکر شده است.

فصل چهارم به رابطه متقابل مسجد و تشکل دینی پرداخته است و موضوعاتی چون مسجد اولین نهاد تشکیلاتی در تاریخ اسلام، مسجد کانون تربیت تشکیلاتی، چند تجربه تلخ تاریخی از نسبت تشکل و مسجد، مسجد تشکیلاتی، نقش مسجد در گسترش فرهنگ اقتصاد مقاومتی و ورود مسجد به فعالیت های اقتصادی مورد بحث قرار گرفته اند.

در فصل پنجم عنوان تربیت تشکیلاتی در تشکل دینی نام دارد و به مباحثی چون بایسته های اخلاقی کار تشکیلاتی، روحیه تشکیلاتی، جذب و تصفیه در تشکل دینی، نقش مدیریت اسلامی در تشکل، تعبد تشکیلاتی، نسبت تشکیلات و اخلاق اسلامی از دیگر مسائلی هستند که مورد طرح و بررسی قرار گرفته اند.