الگوی تخصیص درآمد و نظریه رفتار مصرف کننده مسلمان

تجربه به ظاهر موفق بیش از دو قرن حاکمیت نظام سرمایه داری غرب با تکیه بر اصولی، همچون فردگرایی و فایده گرایی از یک سو و فروپاشی نظام های سوسیالیست بلوک شرقی از سوی دیگر، سبب شده است برخی از اقتصاددانان مسلمان، نظام سرمایه داری را تنها راه حل مشکلات اقتصادی دانسته، الگوی رفتار اقتصادی آن را مطلوب تلقی کنند و از لزوم اصلاح دینی، سخن به میان می آورند.
این در حالی است که حیات بخش قرآن و سخنان و رفتار پیامبر(ص) و ائمه هدی(ع) راه دستیابی به سعادت حقیقی انسان، و نظام اقتصادی مطلوب را که زمینه ساز آن است، ارائه کرده اند. آیات، روایات و سیره معصومین(ع)، منبع پرباری برای استخراج الگو های رفتاری مطلوب در سه حوزه تولید و توزیع و مصرف اند. البته استخراج الگو های مزبور تنها با نگاهی کارشناسانه و نظام مند به آیات و روایات و سیره، میسر است.
کتاب «نظریه رفتار مصرف کننده مسلمانان» با چنین نگاهی، الگوی تخصیص درآمد و نظریه رفتار مصرف کننده را از دیدگاه اسلام، استخراج و با ابزار های علمی متداول، تحلیل کرده است.
نویسنده در مقدمه کتابش آورده است: مسئله رفتار مصرف کننده و چگونگی تخصیص درآمد او از مهم ترین و اساسی ترین مسائل علم اقتصاد است. بدون تردید، برخی از اصول موضوعه که در نظریه های غربی برای تحلیل رفتار مصرف کننده اخذ شده اند با ارزش ها و معیارهای مصرف کننده مسلمان، سازگاری ندارند؛ از این رو در سال های اخیر برخی از اقتصاددانان مسلمان، بر آن شده اند چارچوب نظری مستقلی برای تحلیل رفتار مصرفکننده ای که بر اساس تعالیم انسان ساز اسلام، عمل می کند، ارائه دهند.
اما متأسفانه تحقیقات موجود از حد چند مقاله و جزوه ، فراتر نمی رود و تاکنون تحقیقی که در این زمینه، یک چارچوب تحلیللی کامل بر اساس مبانی و اهداف اسلامی ارائه دهد، به عمل نیامده است. تلاش حاضر گامی است در جهت برطرف کردن این نقیصه و تدوین نظریه های نوین اقتصاد اسلامی.
این پژوهش ها علاوه بر اهمیت موضوع، از جهت ارائه یک روش و چارچوب بحث در موضوعات اقتصاد اسلامی و نحوه طرح آن ها مطابق با معیارهای اقتصاد معاصر، حائز اهمیتند؛ اما ناگفته پیداست، تحقیق حاضر، به دلیل تازگی موضوع و دشواری کار، چه در ناحیه اتخاذ اصول و مبانی صحیح اسلامی و چه در زمینه انتخاب روش بحث و چارچوب کلی آن، خالی از ضعف نخواهد بود.
تحقیق حاضر مشتمل بر 6 فصل است؛ فصل اول، کلیات و مفاهیم مورد نیاز بحث را توضیح می دهد. در فصل دوم به منظور آشنایی بیشتر با موضوع تحقیق و پیشینه آن، مهم ترین نظریه ها و تحلیل های رفتار مصرف کننده در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی، ارائه شده است.
فصل سوم به بررسی مفروضات فکری ـ فلسفی نظریه رفتار مصرف کننده و فصل چهارم به بررسی ضوابط فقهی ـ اخلاقی تخصیص درآمد، اختصاص یافته است. فصل پنجم به بررسی تحلیلی رفتار مصرف کننده مسلمانان و استخراج الگوی های تخصیص درآمد و توابع تقاضا و تحلیل کارکردهای آن ها می پردازد و در نهایت فصل ششم، خلاصه ، نتایج و پیشنهاد های تحقیق را ارائه می کند.