شخصیت شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته (به روش تطبیقی)

شیطان کمدی الهی، دارای خدم و حشم و قدرت نظامی و و تشکیلاتی وسیع است که به خصوص در سرود بیست و یکم و سرود سی و چهارم دوزخ دارای هیبتی عظیم در دیار شرور و بدی ها است، به حدی که قدرت او نه در حد قدرت الهی ؛ ولی نزدیک به آن نمود می یابد.

اما در بعضی از حکایات مثنوی ابلیس از مقامی پایین تر از انسان برخوردار است ، تا حدی که آدم به چشم تحقیر بر وی نگاه می کند و خداوند، مهر قدیمی که به فرشته مقرب خود که بعدها بدلیل تکبر رانده شد ، آشکار می سازد :

بانک بر زد عزت حق کای صفی / تو نمی دانی ز اسرار حقی
پوستین را باز گونه گر کنم / کوه را از بیخ و از بن بر کنم

پرده صد آدم آن دم بر درم / صد بلیس نو مسلمان آورم
گفت آدم توبه کردم زین نظر / این چنین گستاخ نندیشم دگر