لوح فشرده نرم افزار کنزالحکمه 1: معجم موضوعی شرح المواقف و تعلیقه های آن

کنز الحکمه (1) نرم افزاری در زمینه علوم عقلی اسلامی است. این برنامه در برگیرنده دو نوع اطلاعات است: 1) نمایه ها و چکیده های کتاب شرح المواقف و تعلیقه های آن 2) اصطلاحنامه علم کلام.

1) نمایه ها و چکیده های شرح المواقف و تعلیقه های آن
بخش اول محتوای این نرم افزار چکیده ها، نمایه ها و کلیدواژه های کتاب شرح المواقف و تعلیقه های آن است.
چکیده و نمایه هایی که در این نرم افزار آمده است مربوط به کتاب های ارزشمند «المواقف فی علم الکلام» ایجی، «شرح المواقف» میرسیدشریف جرجانی، «تعلیقه چلبی» و «تعلیقه سیالکوتی» بر شرح المواقف است که درمرکز پژوهشی دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله تعالی با شیوه ای خاص تهیه شده و در اختیار پژوهشگران علوم عقلی به ویژه علاقه مندان علم کلام اسلامی قرار گرفته است.
در این مرکز چندین عنوان از منابع مهم علم کلام چکیده و نمایه شده است. دلیل انتخاب کتاب المواقف فی علم الکلام و شروح آن این است که این کتاب اثر یکی از برجسته ترین عالمان اهل سنت ایران در قرن هشتم هـ .ق به نام قاضی عضد الدین ایجی است و مواقف در میان تألیفات ایجی، مهم ترین اثر وی به شمار می آید و در شهرت او، حتی در زمان حیاتش نقش بسزایی داشته است و این کتاب از جامع ترین متون کلامی و یک دوره کامل کلام کلاسیک به شمار می آید.

در معرفی این اثر مهم و تعلیقه های آن مناسب است که بیافزاییم:
مواقف از حیث محتوا و تبیین مطالب اثری ابتکاری نیست بلکه با هدف تدریس در مدارس علمی نگارش یافته و مؤلف به خوبی از عهده آن برآمده است. این کتاب در زمان حیات ایجی جلب توجه کرد و از آن پس، همواره مورد توجه اندیشمندان و حوزه های درسی بود. حواشی و شرح های گوناگون این کتاب از اهمیت آن حکایت دارد.
در میان شرح های مواقف، شرح جرجانی مطلوب تر از همه است و بیشتر مقبول طبع ها واقع گشته است. شیوه جرجانی در شرح مواقف بر پرهیز از اطناب ممل و اختصار مخل است. از این رو این شرح مختصر تر از دیگر شرح های مواقف است. این شرح که در حوزه های علوم دینی و در دانشگاه های اهل سنت و شیعه در زمره متون درسی قرار داشته است، تنها شرحی است که همواره مورد توجه بوده و هم اکنون نیز در دسترس است و حتی در برخی از رشته های دانشگاهی، جزو مواد امتحانی دانشجویان دوره دکتری محسوب می گردد. کتاب مواقف و شرح جرجانی بر آن، نزد دانشمندان غربی نیز مطرح بوده و برخی از آنان، به معرفی و نشر آن پرداخته اند.
کتاب شرح مواقف در سال های 1239 و 1311 هـ.ق به طبع آستانه و در سال 1260 در لکناو و به سال 1325 و 1327 هـ.ق در قاهره به چاپ رسیده است. دو چاپ از این کتاب، هم اکنون در دسترس است: یکی چاپ منشورات شریف رضی است که بر اساس چاپ مطبعة السعاده مصر با تصحیح بدرالدین نعسانی در 1325 ق افست شده است. این چاپ در این نرم افزار استفاده شده است. چاپ دیگر به تصحیح محمود عمر د میاطی است که در منشورات محمد علی بیضون بیروت به سال 1419 هـ ق نشر یافته است.

2) اصطلاح نامه علم کلام
اصطلاح نامه ای که در این نرم افزار ارائه شده است مربوط به اصطلاحات علم کلام است. این اصطلاحات از حدود 169 عنوان (316 مجلد) منابع علم کلام و تعدادی از منابع رشته های دیگر علوم عقلی استخراج و همه اصطلاحات و روابط آنها به منابع و تعاریف شان مستند شده است.

شایان ذکر است با توجه به گستردگی منابع و اصطلاحات این اصطلاح نامه قابل تکمیل و افزایش اصطلاحات است که این کار در حال انجام است و در نسخه های بعدی این نرم افزار منعکس خواهد شد.

رابطه اصطلاح نامه و کلید واژه:
باتوجه به اهمیت ایجاد ارتباط میان کلیدواژه و نمایه با اصطلاحات مرجح در این برنامه سعی شده است که کلید واژه ها با اصطلاح نامه هماهنگ شود اما باید توجه داشت که رابطه اصطلاحات مرجح در اصطلاح نامه با کلید واژه های نمایه ها رابطه عموم و خصوص من وجه است چه آنکه از یک سو منابع اصطلاح نامه علم کلام فراتر از کتاب شرح المواقف است از این رو اصطلاحات کلامی آن بیش از شرح مواقف خواهد بود و از سوی دیگر شرح المواقف کلید واژگانی فراتر از اصطلاحنامه علم کلام دارد زیرا در این کتاب به اصطلاحات علوم دیگر ، اعلام، فرق، آثار و... نیز اشاره شده است که در کلید واژه های این برنامه منعکس شده است.

با توجه به نکته فوق برای دست یابی به همه محتوای این نرم افزار دو طریق برای جست وجو وجود دارد : یک ) از طریق واژه های مندرج در اصطلاح نامه ؛ دو) از طریق وارد کردن کلیدواژه های مورد نظر در برنامه .