مجموعه مقالات «یادنامه استاد عزیزالله عطاردی» مرجعی کامل برای آشنایی با کتابشناسی مرحوم علامه عطاردی و همچنین بازگفت خاطرات و بررسی ارزش و محتوای آثار و میراث علمی این استاد فرهیخته است.
مؤسسه «خانه کتاب» به مناسبت چهاردهمین دوره آیین بزرگداشت
حامیان نسخ خطی که امسال به نام مرحوم عزیزالله عطاردی برگزار می شود، کتاب
«یادنامه استاد عزیزالله عطاردی» را به کوشش سید محمدحسین حکیم را تهیه و
در دی ماه 1393 به بهای 18000 تومان منتشر کرده است.
در این کتاب 432 صفحه ای، شخصیت فردی و علمی علامه عطاردی در 16 مقاله توسط دیگران به همراه اسناد و تصاویری از وی منتشر شده است.
عناوین مقاله ها به همراه نام نویسندگان آنها عبارت اند از:
میراث
عطاردی و رسالت ما، احمد مسجد جامعی؛ تکیه داده بر البرز، اسماعیل
باغستانی؛ زندگینامه علامه عطاردی، نجیم عطاردی؛ عمر بابرکت: کتابشناسی
آثار، محمد نوری؛ موفقیت: خانواده، محیط، اخلاق و فرهنگ، علی محمد
پورابراهیم؛ شیخ عزیزالله عطاردی: الگوی زندگی علمی، مصطفی دلشاد؛ مهندسی
اندیشه، شاکله و عناصر ساختاری در تفکر علامه عطاردی، محمد نوری؛ کارنامه
علامه عطاردی در میراث بانی و احیاگری نسخ؛ سید تقی موسوی؛ تمدن پژوه
متتبع: نگاهی به روابط مرحومین مطهری و عطاردی، علی محمد پورابراهیم؛
محوریت مخطوطات در پژوهش های علامه عطاردی، پیمان اسحاقی؛ مسندنگاری، محمد
حسینی و سید رضا حسینی امین؛ نهج البلاغه پژوهی علامه عطاردی، پریسا
عالم زاده و علی نوری؛ نسخه شناسی نهج البلاغه در آثار مرحوم عطاردی، عباس
کوشا؛ تاریخ و تمدن ری از نگاه استاد عطاردی، غلامرضا امیرخانی؛
عطاردی نامه: فرهنگنامه زندگی، اندیشه، آثار و خدمات؛ محمد حسینی اصفهانی؛
علامه عطاردی در آینه مطبوعات، اباذر نصر.
آغاز سخن و پیشگفتار این
اثر با یادداشتی از مجید غلامی جلیسه ــ سرپرست مؤسسه خانه کتاب ــ آغاز
می شود. او در توصیفی جامع درباره استاد عطاردی و این کتاب می نویسد:
«با
نگاهی به زندگی پربرکت این عالم ربانی، بارزترین خصوصیت شخصیتی که مشاهده
می شود، عمل به دستور «رهرو آنست که آهسته و پیوسته رود» است. اگر نبود
سختکوشی و ممارست علامه عطاردی، انتشار بیش از یکصد جلد کتاب، آن هم آثاری
که عمدتا شیوه دایرةالمعارفی دارند هیچ گاه ممکن نبود.
اهل تحقیق و
پژوهش خوب می دانند که برای ارائه اثری جامع مانند «تاریخ آستان قدس» و یا
«مسانید» ائمه اطهار (ع) چقدر باید صبوری به خرج داد و کتاب به کتاب و
کتابخانه به کتابخانه همت گماشت تا به خلق اثری اینچنین فائق آمد. و این در
تمامی آثار علامه عطاردی به وضوح به چشم می آید.
مجموعه مقالات حاضر به
نوعی درصدد تبیین تلاش های ارزشمند این بزرگمرد عالم تشیع و بازتاب های آن
در گستره جهان اسلام می باشد که به مدد اهل فن گرد آمده است.» (صص 7 ــ 8)
عطاردی و برکات تصحیح متون حدیثی
در
این کتاب مصطفی دلشاد در مقاله خود با عنوان «شیخ عزیزالله عطاردی، الگوی
زندگی علمی» به ویژگی های شخصیت علمی استاد عطاردی پرداخته است. او در بخشی
ضمن اشاره به صحبت های استاد در صفحات 44 و 45 کتاب «روایت عشق» به تمرکز
این عالم بر یک حوزه علمی اشاره می کند و می نویسد:
«استاد در کار
علمی خود از این شاخه به آن شاخه علوم نرفته است و در تمام زندگی بر یک
حوزه علمی که حدیث باشد متمرکز بوده و به تناسب کار حدیثی به دانش های
حدیثی و علوم و فرهنگ مرتبط با آن پرداخته، چنان که در این باره نوشته است:
«تصحیح متون علمی فوائد بسیار زیادی دارد ... از طریق تصحیح متون نخست با
کتب حدیث آشنا شدم، و بعد با کتب رجال و شرح حال راویان و خصوصیات آنها
مأنوس گردیدم و در موارد نیاز به این کتب برای تصحیح اسناد مراجعه کردم. از
این طریق با کتب جغرافیایی آشنایی پیدا کردم زیرا هنگام اختلاف در یک مکان
جغرافیایی که ضبط آن توسط ناسخان تغییر پیدا کرده بود، مراجعه می کردم تا
صحت آن را دریابم. از طریق تصحیح متون با کتب لغت و غریب الحدیث آشنا شدم
تا یک واژه نادر را که در یک حدیث آمده شرح و تفسیر نمایم. از این طریق به
کتب تاریخی و شرح حال رجال و ادب مراجعه کردم تا از یک حقیقت تاریخی و یا
شرح حال یکی از رجال که در یک متن از او نام برده شده اطلاعاتی در پاورقی
بیاورم. من همه این معلومات را از تصحیح متون حدیث به دست آوردم و پایه همه
تحقیقات و تألیفاتم حدیث بوده و از این طریق با اصول و مبانی و معارف علمی
و اسلامی آشنا شدم.» (صص 202 ــ 203)
توصیف شهید مطهری از علامه عطاردی در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران»
مرحوم
شهید مطهری در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران»، علامه عطاردی را از
فضلای بسیار باارزش، کتابشناسی عالیقدر و بی سابقه توصیف کرده است. استاد
عطاردی در سال 1334 با شهید مطهری آشنا می شود و تا پایان عمر این معلم
شهید با او در ارتباط بوده است. علی محمد پورابراهیم (پژوهشگر در عرصه
تاریخ ادیان) در مقاله ای که با عنوان «تمدن پژوه متتبع: نگاهی به روابط
مرحومین مطهری و عطاردی» در این کتاب نوشته است، به روابط استاد مطهری و
علامه عطاردی به صورت اجمالی اشاره می کند و با ارجاع به پانوشت صفحه 73
کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» توصیف دکتر مطهری درباره استاد عطاردی
را می آورد:
«جناب آقای عطاردی از فضلای بسیار با ارزش و از
متتبعین و مطلعین و کتابشناسان عالیقد هستند؛ بر بسیاری از نسخ کتب اسلامی
در کتابخانه های مهم مخصوصاً در هند دست یافته اند که بی سابقه است و از
همه آنها عکسبرداری کرده اند؛ کتابی مبسوط درباره رجال خراسان در دست تألیف
دارند که شاید بالغ بر چهل جلد بشود. از خداوند توفیق بیشتر معظم له را
مسألت می نماییم.» (صص 266 ــ 267)
کتابشناسی آثار منتشرشده و منتشرنشده علامه عطاردی
یکی از نوشتارهای مفصل این کتاب «عمر بابرکت: کتابشناسی آثار» نام دارد که محمد نوری در آن به معرفی آثار مرحوم عطاردی پرداخته است.
در
جدول زیر با کتاب های منتشرشده و منتشرنشده استاد عطاردی که با استفاده از
این مقاله محمد نوری (صص 52 ــ 149) فراهم آمده است، آشنا می شوید:
آثار منتشرشده مرحوم عزیزالله عطاردی:
شماره نام اثر / نوع اثر
1 اجازات نهج البلاغه / تألیف
2 اخبار و آثار امام رضا (ع) / تألیف و جمع آوری
3 اختصاص شیخ مفید / تصحیح، همکاری در تحقیق
4 استناد نهج البلاغه / تصحیح
5 اشراق السیاحه یا جغرافیای خراسان / ترجمه
6 اعلام نهج البلاغه / تصحیح
7 اعلام الوری باعلام الهدی / تصحیح (همکاری در تحقیق)، ترجمه
8 امیرالمؤمنین و نهج البلاغه / تألیف، تصحیح و ترجمه
9 ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار / تصحیح
11 پاسخ به معاندان نهج البلاغه / تألیف
12 تاج العروس / تألیف و راهنمانگاری
13 تاریخ آستان قدس رضوی / تألیف
14 تاریخ عاشورا یا مقتل الحسین (ع) / ترجمه
15 تحف العقول / تصحیح و همکار مصحح
16 التدوین فی اخبار قزوین / تصحیح و تألیف
17 ترجمه «الارض و التربة الحسینیه» / ترجمه
18 ترجمه مشکوة الانوار در اخلاق و مواعظ / ترجمه
19 ترجمه مواعظ صدوق / ترجمه
20 جوامع الحکم یا سخنان کوتاه حضرت رضا (ع) / تصحیح
21 حدائق الحقایق / تصحیح
22 حدیث کساء / ترجمه
23 دعاها و زیارت های حضرت رضا (ع) / تألیف، ترجمه و جمع آوری
24 دیوان سروش اصفهانی / تصحیح
25 راویان ائمه (ع) / تألیف
26 راهنمای وصیت / تألیف
27 الرجال تاج العروس / تألیف و استخراج
28 روایت عشق / تألیف، گزارش نگاری حوادث
29 رهبر انقلاب خونین کوفه، زید بن علی بن الحسین / ترجمه
30 زمین و تربت حسینی / ترجمه
31 زندگانی چهارده معصوم (ع) / ترجمه
32 سیری در کتابخانه های هند و پاکستان / تألیف
33 سروده هایی از استاد ادیب نیشابوری / به کوشش، تصحیح و تألیف
34 شب های پیشاور / تصحیح
35 شرح نهج البلاغه لشارح من اعلام القرن الثامن / تصحیح
36 الشریف الرضی محمد بن الحسین الموسوی / تألیف
37 عبدالعظیم حسنی: حیاته و مسنده / تألیف
38 عبدالله مأمون: سیرته و حیاته / تألیف
39 عطارد و عطاردی ها در حدیث، تاریخ و ادب / تألیف
40 علمای خراسان و نهج البلاغه / تألیف
41 الغارات / ترجمه و تألیف
42 غرر الفرائد و درر القلائد / جمع آوری و تصحیح
43 غریب الحدیث فی تاج العروس / تصحیح و جمع آوری
44 فرازهایی از زندگی و خصوصیات اعلام غارات / تألیف
45 الفرقة الناجیه / تصحیح
46 فروع کافی / تصحیح و همکار در تحقیق
47 فرهنگ خراسان: بخش طوس، مشهد مقدس، نوقان، طابران، تباکان و اردکان / تألیف
48 کلمات مکنونه من علوم اهل الحکمه و المعرفه / تصحیح
49 گردآوری سخنان علی (ع) / تألیف
50 گوهر خاندان امامت یا زندگانی سیده نفیسه / تألیف
51 لغات الفارسیة المعربة فی تاج العروس / تألیف و گردآوری
52 مسانید اهل بیت (ع)/ 13 مسند منتشرشده و یک مسند منتشرنشده / تألیف، جمع آوری و تصحیح
53 مسند الامام امیرالمؤمنین (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
54 مسند فاطمة الزهرا (س) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
55 مسند الامام المجتبی (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
56 مسند الامام الشهید ابی عبدالله الحسین بن علی (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
57 مسند الامام السجاد (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
58 مسند الامام الباقر (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
59 مسند الامام الصادق (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
60 مسند الامام الکاظم ابی الحسن موسی بن جعفر (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
61 مسند الامام الرضا ابی الحسن علی بن موسی (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
62 مسند الامام الجواد ابی جعفر محمد بن علی الرضا (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
63 مسند الامام الهادی (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
64 مسند الامام العسکری (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
65 مسند حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) / تألیف، جمع آوری و تصحیح
66 مشایخ فقه و حدیث در جماران، کلین و درشت / تألیف
67 مضمر و مرسل / تألیف و جمع آوری
68 معانی الاخبار / تصحیح، همکاری در تحقیق
69 معجم البلاد و الامکنه / تألیف و جمع آوری
70 مفتاح تفسیر گازر یا فهرست جلاءالاذهان و جلاء الاحزان / تألیف و جمع آوری
71 منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه شیخ الجلیل قطب الدین الراوندی / تألیف
72 نصایح الکافیه یا اندرز به هواداران معاویه / ترجمه
73 نهج البلاغه / تصحیح
74 هارون الرشید حیاته و سیرته / تألیف
آثار منتشرنشده مرحوم عزیزالله عطاردی:
شماره نام اثر / نوع اثر
1 آثار علمای خراسان / تألیف
2 اعلام شاهنامه / تألیف و جمع آوری
3 باورد / تألیف
4 بجنورد / تألیف
5 تفسیر سید هاشم نجف آبادی / تصحیح
6 جاجرم و جوین و شقان / تألیف
7 حاکمان خراسان از صدر اسلام تا طاهر بن عبدالله بن طاهر / تألیف
8 خزائن نراقی / تصحیح، همکاری در تحقیق
9 خبوشان و ارغیان / تألیف
10 دائرةالمعارف شیعه امامیه / تألیف
11 سلمقان / تألیف
12 شهرستان و فراوه / تألیف
13 شرح جامع نهج البلاغه / تألیف
14 علما و ادبای تهران / تألیف
15 فرهنگ جغرافیایی شاهنامه / تألیف و جمع آوری
16 فرهنگ سیستان، زابلستان و نیمروز / تألیف
17 فرهنگ شیعه امامیه / تألیف
18 کلات و کوفن و کبکان / تألیف
19 لغات عربی در شاهنامه فردوسی / تألیف و جمع آوری
20 لغات فارسی در زبان عربی / تألیف و جمع آوری
21 نبرد زیبد یا جنگ یازده رخ / تألیف
22 نساء / تألیف
مجموعه مقالات «یادنامه استاد عزیزالله عطاردی» مرجعی کامل برای آشنایی با کتابشناسی مرحوم علامه عطاردی و همچنین بازگفت خاطرات و بررسی ارزش و محتوای آثار و میراث علمی این استاد فرهیخته است.
تازه ترین اثر حجت الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی آقاتهرانی با عنوان «تنهای تنها؛ مقتل وترالموتور» از سوی نشر برادر شهیدم، ناشر اختصاصی آثار ایشان، در دست چاپ قرار دارد.
کتاب «درباره روحانیت» اعلامیه ایست ناخواسته در دفاع از شریعتی و آراء و عقاید بد فهمیده شده او در باب روحانیت و نیز اعلامیه ای در دفاع از روحانیت راستین.
کتاب «شرح مصباح الانس» درس گفتارهای علامه حسن زاده آملی با موضوع عرفان منتشر شد.
