تخران

معرفی کتاب

مجموعه داستان تخران روایتی نو با موضوع آزاد و در قالب 14 داستان کوتاه نوشته شده است. در این مجموعه، نویسنده کوشیده تا داستان هایش را از زاویه دیدهای مختلف بازگو کند. در واقع، او تنوع را در کارش به خوبی گنجانده است؛ تنوع در زبان، تنوع در موضوع، تنوع در ساختار و حوادث از نکات بارز مجموعه داستان اوست و با نگاه اجمالی بر فهرست داستان ها، شیوۀ نگارش اثر که حاصل خلاقیت و کیفیت روایت است بر ما مکشوف می شود. عناوین داستان ها عبارتند از: «پیراهن پاره پارۀ عبدالله»، «ساحل، مزدا، مرگ، سکوت»، «آن پاییز شدید»، «صفر چهار»، «بیا برویم به چهل و یک سال بعد»، «ژان پیاژه بی ژان پیاژه»، «زهر مار»، «میگوئل! آه، آه، میگوئل!»، «تِخران»، «دیوار به دیوار»، «خدا کند تو هیچ خواب خوبی نبینی!»، «عَقَب»، «غول سرخ شش طبقه» و «در خانۀ سیاه من بمان».
شخصیت های داستانی تخران عموماً از مردمان دور و اطراف خودمان انتخاب شده اند که با گویش و زایش فکری نزدیک به ما پرورش یافته اند. غم ها و شادی هایشان دست یافتنی و ملموس است و از هر قشر و بستری در آن ها دیده می شود؛ از دهاتی و سرباز و دانش آموز گرفته تا معتاد و کارمند و دختر چادری و عقب مانده و جذامی. آنچه همین آدم ها را شخصیت مدار و البته ساختارشکن مطرح کرده است واکنش زیرکانۀ نویسنده برای تحلیل و ارزیابی وجودی شان است. در واقع انعکاس شفاف و تعمدی از همۀ جنبه های زندگی در داستان ها جریان دارد و عموماً دچار چالش های اخلاقی، دینی و فرهنگی می شوند.

تحلیلی بر داستان ها:
1- داستان «پیراهن پاره پارۀ عبدالله» به موضوع تعزیه خوانی و باور عمیق و ریشه دار مردم به مسائل مذهبی در روستا می پردازد. مردی پس از هفت سال به همراه دخترش به روستایشان و نزد خانواده اش بازمی گردد تا در مراسم تعزیه خوانی روز عاشورا شرکت کند. در واقع او باید احیا شود و به اصل دیندار خود بازگردد. او که تصور می کند مانند سال ها قبل مردم در میان تعزیه، پیراهن حضرت عبدالله را برای تبرک پاره می کنند او هم همین کار را می کند و موجب احیای این فرهنگ مذهبی در میان اهالی روستا می شود. داستان از زاویۀ دید اول شخص روایت می شود و به خوبی خواننده در جریان امور قرار می گیرد. این داستان از معدود داستان های این مجموعه است که دارای لحنی بومی است.

2- داستان «ساحل، مزدا، مرگ، سکوت» به نوعی به مسائل اجتماعی و تفاوت فرهنگی میان خانواده ها می پردازد. خانواده ای برای گذراندن تعطیلات به کنار دریا می روند که حاضر نیستند ده هزار تومان پول بدهند و روی تخت های ساحل بنشینند. پس روی ماسه ها می نشینند و ما اینجا با دغدغۀ همین مردم عادی آشنا می شویم. نکتۀ مثبت داستان این است که لحن کودکانه در آن به خوبی رعایت شده است.

3- «آن پاییز شدید» قصۀ غمناکی از خودکشی یک دختر در طبقۀ 25 یک برج است. داستان با لحنی گزارش گونه و مستقیم و تأکیدی نوشته شده است و قیدهایی چون کلاً، مطمئناً، اصلاً، حتماً به وفور در آن یافت می شود. میل به خودکشی شخصیت اصلی در این داستان بسیار زیاد است اما به واقع، دلیل خاص و عمده ای در داستان برای این هدف طرح ریزی نشده است.

4- داستان «صفر چهار» دربارۀ شهید برونسی و قصه فرارش از گناه است. او در حین خدمت سربازی است که به خانۀ مجلل یکی از تیمسارهای شاهنشاهی برای انجام وظیفه فرستاده میشود اما سر و وضع ناجور زن و محیط فراهم شده برای گناه نه تنها مجذوبش نمی کند، بلکه او را به سمت رهایی از شیطان و رسیدن به خدا سوق می دهد. جملات در این داستان پرکشش و جذاب است و از همه مهم تر دارای ریتم و آهنگ است. فضاسازی این داستان در پیش برد حوادث مناسب و بجاست.

5- در داستان «بیا برویم به چهل و یک سال بعد» نویسنده رویکردی متفاوت از دو نسل مختلف را مورد بررسی قرار می دهد؛ جوانی دل مرده و روان پریش که راوی داستان است و زوج مسنی شاد و با احساس که قرار است جشن سالگرد ازدواجشان را در محل همیشگی جشن بگیرند و حالا جوانی در جای آن ها نشسته است و حاضر نیست جایش را عوض کند.

6- داستان «ژان پیاژه بی ژان بیاژه» روایت تلخی از زندگی از هم پاشیده زوجی باسواد است. آن ها کودکی دارند و مرد قصه که استاد دانشگاه و روان شناس است می خواهد نظریات ژان پیاژه را روی فرزندش پیاده کند. اوتصمیم می گیرد کودک را در پارکی رها کند. این روایت دارای بسطی کامل و کافی است.

7- داستان «زهر مار» را راوی دوم شخص روایت می کند؛ شیوه ای که محاسن و معایب خاص خودش را دارد و پختگی در نثر را می طلبد . و در کل زهر مار، داستانی است با دیالوگ های فراوان و حوادث کم.

8- در «میگوئل! آه، آه، میگوئل!» نویسنده، فضایی سورئالیستی را طراحی می کند. فضاسازی خاص این داستان زیباست و داستانی خوش خوان از آب درآمده است. به علاوه، استفاده از ترکیبات جدید داستانی و اسامی نو، کار خلاقانه ای به شمار می آید. در این داستان شاعرانگی به حد بالایی می رسد و فضا را درگیر خود می کند.

9- داستان «تخران» که نام مجموعه از آن گرفته شده است فرم و شکل و تصویرسازی های خوبی دارد و فلاش بک های به موقع در بستر رئال در آن مشاهده می شود. تخران، داستانی است کم حجم و بدون اطناب.

10- داستان «دیوار به دیوار» با زاویۀ دید سوم شخص روایت می شود؛ سوم شخصی که معطوف به ذهن شخصیت هایش است و عملکرد و رفتارشان را پیش بینی می کند. داستان روایت زن و مردی است که در حسرت داشتن بچه می سوزند و در عین حال در بسیاری از موارد با هم مشکل دارند. در واقع فصل مشترک زندگی شان همان بچه است و نه چیز دیگر.

11- نام داستان «خداکند هیچ خواب خوبی نبینی!» ضد و نقیض و عجیب است. شیما دختر معتادی است که سلول سلول بدنش از سم کراک مسموم است. او کودکی سختی را پشت سر گذاشته و برادر و پدرش هم معتاد بوده اند. توصیف های رقت انگیز و اشارۀ گاه به گاه به جسم و روح درماندۀ شیما و توهمات، خواب های آشفته و چرت زدن او، حس تأثر فوق العاده ای در خواننده ایجاد می کند.

12- در داستان «عقب» ما با روایتی بسیار منطقی و آرام مواجهیم. داستان، داستانی تکنیکی و دیالوگ ها حساب شده اند و با منطق فکری خواننده تطابق دارند.

13- داستان «غول سرخ شش طبقه» را اول شخص روایت می کند اما به واقع، بسیار دامنۀ اطلاعاتش بیشتر از حد معمول است. داستان گویا شاکله اش هنوز مهیا نشده و پیرنگ منسجمی ندارد. این داستان جزو داستان های متوسط این مجموعه است.

14- «درخانۀ سیاه من بمان» از زیباترین داستان های این مجموعه است. روایت عشق با تلخ کامی، درد و بیماری تلفیق می شود. داستان را یک جذامی به نام بایرام نقل می کند. او حالا پیر شده اما هنوز قصۀ عاشقانۀ جوانی اش را فراموش نکرده و در چهرۀ زنی دیگر، همان معشوقه اش را می بیند. در این داستان نویسنده نگاه عمیقی به فیلم «خانه سیاه» فروغ فرخزاد دارد.

دربارۀ نام گذاری داستان ها باید گفت سهل ممتنع بودن از ویژگی آن هاست؛ نام هایی ساده اما تأثیرگذار. وقتی هم وارد داستان ها می شویم و نثر و سبک و محتواها را با هم مقایسه می کنیم، متوجه تفاوت ساختاری و درون مایه ای هر کدام از آن ها می شویم. گویی نویسنده در هر داستان، فرم و مدل تازه ای را کشف می کند و ما به نوعی با کشف در روایت مواجهیم.