تلخیص موضوعی امام شناسی علامه آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی

معنای امام در شیعه و انحصار آن در ائمّۀ اثناعشر
منظور از اثناعشریّه افرادی هستند که به امامت دوازده تن از اهل بیت : مقرّ و معترف بوده ، و آن را دین خود قرار داده اند. شیعه در برابر این أئمه متواضع می باشد. آنان را صاحب ملکۀ عصمت می داند. و در حجیّت کلامشان عِدْل و عَدِیل قرآن کریم : کتاب وحی آسمانی می داند. و بنابر حدیث ثقلین همانند کتاب الله گفتارشان عصمت دارد. افعال و پندارشان عصمت دارد. از ایشان خطا سر نمی زند، زیرا جواز خطا ملازم سقوط حجیّت اقوال ایشان است . و طبق حدیث ثقلین که آنها را مقرون با کتاب ثابت ابدی غیر قابل خطا و غلط شمرده است ، عصمت و أبدیّت در گفتار و کردارشان امری است لازم و غیر قابل شبهه .
زیرا در فرض جواز خطا و غلط و اشتباه برایشان ، یا باید این خطا و غلط و اشتباه را هم در کتاب الهی جایز بدانیم ، و در این صورت ملازم با فرض خطا و غلط در وحی خدا و أزلیّت و ابدیّت اوست ، و این محال می باشد. و یا باید احتمال خطا را از امام سلب کنیم ، و همانند کتاب الله وی را معصوم بدانیم ، و در این صورت نتیجه ، استقامت و عصمت و برقراری ایشان در جمیع مراحل حیات بدون اندک غلطی و یا مختصر اشتباهی اثبات می شود چه در امور تبلیغیّه و ارشادیّه و امارت و ریاست بر مسلمانان ، و چه در امور شخصیّه و اجتماعیّه از معاملات ، و ردّ و بدلها، و داد و ستدها، و امثال ذلک . این است معنی امام در اصطلاح شیعه ، یعنی کسی که پیشوا و مقتدای عالمیان در امور ظاهریّه و باطنیّه ، اجتماعیّه و معنویّۀ روحانیّه ، مُلْکیّه و مَلَکوتیّه می باشد. و خداوند به وی در اثر اختیار عالی و ارادۀ انتخابیّۀ آن پیشوا در جمیع امور چنین مصونیّت و عصمتی را موهبت فرموده است . این امامان منحصر در دوازده تن هستند: اوّل آنها امام علی بن ابیطالب امیرالمومنین علیه السلام و آخر آنها امام حجّة بَقیّة الله : محمدبن الحَسَن العسکری - عجّل الله تعالی فی فرجه المبارک - می باشد. بنابر عقیده و ایمان راسخ شیعه پس از غیبت کبری آن حضرت حَیّ و زنده است ، و ولایت امور معنوی و مَلَکوتی عوالم در دست اوست ، اما به واسطۀ غصب غاصبین خلافت و امامت ، وی فعلاً در پردۀ غیبت نهان است تا ظهور کند و متصدّین و مباشرین سلطنت و امارت باطله بر مردم را کنار زند و خود او بر اساس طهارت سِرِّیَّه و عصمت الهیّه و ولایت کبرای حقّۀ حقیقیّه ، بر مردم حکومت نماید.لهذا این امامان عددشان که به تعداد نقباء بنی اسرائیل : دوازده نفر است کم و زیاد نمی گردد. یازده تا غلط است مثل کسی که مثلاً امامت را به حضرت امام حسن عسکری علیه السلام مختوم بداند، و سیزده تا نیز غلط است مثل کسی که غیر از حضرت بقیّة الله - أرواحنا فداه - برای خود امامی را بگزیند.البته این مطلب که ذکر شد بر اساس مُعْتَقَد و مذهب و اصطلاح شیعه می باشد، نه در لغت و استعمال عامّه که لفظ امامت و امام را برای مطلق پیشوائی که در امری از امور جلودار و پیشگام باشد به کار می برند. چنانکه در قرآن مجید آیاتی به همین عبارت در معنی مطلق پیشوا و مقتدا وارد شده است مثل آیۀ: وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أزواجِنَا وَ ذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أعْیُنٍ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إماماً.
«و (بندگان رحمن ) آنانند که می گویند: ای پروردگار ما! ببخش به ما از ازواجمان و از ذُرِّیَّاتمان کسانی را که موجب تری و تازگی چشمان ما باشند، و ما را برای متّقیان امام و پیشوا قراربده !»