بسته کاربردی خانواده! | نقد کتاب «محرمانه های زنانه»

در دهه‌های اخیر با افزایش نرخ طلاق و مراجعات به دادگاه‌های خانواده چراغ هشدار و اخطار روشن شده و افراد صاحب نظر را واداشته برای حل مشکل به این مسئله ورود پیدا کنند. در این میان روانشناسان، جامعه شناسان، روحانیون و استادان دانشگاه هر کدام از منظر خود به موضوع پرداخته‌اند و نظراتشان را در قالب کتاب، فیلم مستند، همایش، برنامه‌ها و میزگردهای تلویزیونی بیان کرده‌اند. در مقدمه کتاب آمده است مشکلات موجود در خانواده ریشه در این دارد که اولا برخی از زنان نقش زنانگی و همسری خود را در خانواده فراموش کرده‌اند و دوما بسیاری از آنها نسبت به شان و جایگاه خود آگاهی کافی ندارند و در واقع علی‌رغم سواد و تحصیلات دانشگاهی، روش زن بودن را در جایی نیاموخته‌اند. علاوه بر این لازم به ذکر است مردانی هم هستند که در جایگاه مرد در خانه نقشی ندارند. حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون در کتاب موجز و کم‌حجم محرمانه‌های زنانه سعی دارد از منظر دینی و تربیتی با شواهدی از قرآن و احادیث و مثالهایی از زندگی امامان راهکارهایی برای حل این تناقض رفتاری زن و مرد عصر حاضر ارائه دهد. نویسنده بنا ندارد با کلی‌گویی و بیان گزاره‌های دینی و تربیتی به تکرار بیفتد؛ بلکه او سعی دارد با گزاره‌هایی در قالب جمله‌های کوتاه و ساده با لحن و بیانی صمیمی و دلنشین و مصادیق امروزی به جزئیات راهکارهایی برای اصلاح نقش زن و مرد در زندگی زناشویی بپردازد. کتاب شامل چهل بخش کوتاه است که هر بخش در یک یا دو صفحه ضمن آسیب شناسی مشکلات موجود در خانواده به بیان راهکار می‌پردازد. مثلا در بخشی به آسیب شناسی ماهواره در روابط خانوادگی و در بخش دیگری به اهمیت بهداشت روانی مرد می‌پردازد که متاثر از محیط خانه آرام و رضایت‌بخش است.

بدیهی است مخاطب با دیدن زیرعنوان کتاب «رازهای زندگی زن موفق با رویکردی دینی و تربیتی» ناخودآگاه انتظار دارد با مطالعه کتاب به راهکارهای کپسولی دست یابد و مشکل زندگیش را خیلی زود رفع کند. مثل زمانی که تب دارد و می‌خواهد با تب‌بر تب بالا را سریع پایین بیاورد. هرچند اصلاح در امور خانوادگی و تربیتی، یک شبه انجام نمی‌شود و نیاز به صبر و حوصله و اعمال پیوسته و دقیق راهکارهایی است که نویسنده در اختیار مخاطب می‌گذارد. گروه بزرگی از زنان جامعه امروزی سالهاست از جایگاهشان خارج شده و به دنبال مدینه فاضله‌ای هستند که رسانه‌ها و مدرنیته برایشان متصور شده‌اند و طبیعی است برگشت به روال اصولی و دینی نیاز به زمان دارد و یک شبه انجام پذیر نیست. وضعیت فعلی را می‌توان به قطاری تشبیه کرد که علی‌رغم وجود مسیر و هدف از پیش تنظیم شده، کم‌کم از ریل خارج و در ریل دیگری در حال حرکت است و برای برگشت به مسیر درست نیاز به ترمیم، مدیریت و صبوری دارد.

نویسنده از عبارت «زنِ موفق» که در زیرعنوان کتاب درج شده در چندین بخش بهره گرفته و هر مطلب را این چنین آغاز می‌کند: «زن موفق کسی است که...» و خواننده را مستقیما به سمت راهکار سوق می‌دهد. همچنین برای ارتباط بهتر با مخاطب، گاهی در عنوان مطالب از عبارات طنز مانند: «زدی ضربتی شربتی نوش کن!؛ راه حلی که به خانه رواست، به بیرون حرام است؛ هرچی آقامون بگه!؛ رفیق تمام راه باشید و حواستان به این طرف و آن طرف بام باشد...» استفاده کرده است. از طرفی شروع حماسی و بی‌آلایش کتاب با عبارت «زدی ضربتی، شربتی نوش کن!» نشان می‌دهد تراشیون به دنبال مطرح کردن مطالب علمی و گزاره‌های تربیتی سنگین نیست. بلکه سعی دارد به زبانی ساده و صمیمی به موضوع مهم نقش زنان در خانواده بپردازد. در صفحه 13 کتاب می‌نویسد:

«زن موفق در زندگی هیچ‌گاه به دنبال مقابله به مثل نیست. گاهی برخی زنان در زندگی مانند یک جنگنده با شوهرشان برخورد می‌کنند؛ برای مثال، اگر شوهر به مادرزن توهینی کند، او می‌گوید: نوبت مادر شما هم می‌رسد!» در واقع نویسنده تلویحا می‌گوید در این کتاب دنبال حرفهای بزرگ و دهان پرکن نیست. بلکه این تناقضات نقشی و رفتاری از همین مسائل ظاهرا جزئی شروع می‌شود.

نویسنده که خود کارشناس مباحث دینی است در جای جای این کتاب به نقش کلیدی و محوری زن در خانواده اشاره دارد و معتقد است برای خروج از بحران حفظ جایگاه و قرار گرفتن در موقعیت درست و اصولی، زنان می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. این جایگاه پراهمیت نشان از قدرت معجزه‌گر زنان دارد. شاید برخی زنان و دختران نسبت به این موضوع جبهه بگیرند و اعتراض کنند چرا در این کارزار بار سنگینی بر عهده زنان قرار گرفته که باید به ایشان خاطرنشان کرد این توجه درواقع اذعان به وجود برتری مدیریت و تدبیر زنانه دارد. طبق تحقیقات دانشمندان، بیشترین میزان یادگیری انسانها به صورت دیداری و از طریق چشم است. وقتی یک زن در محیط خانه الگوی خوبی در رفتار، انجام دادن امور عبادی، مسائل مربوط به زناشویی، تربیت فرزند و مسائل اخلاقی باشد، به تدریج همسرش نیز از او الگو می‌گیرد.(ص43) حجت الاسلام تراشیون در ادامه انسانی که رفتارش الگوست را به عطرفروش تشبیه می‌کند.

«انسان وقتی به مغازه عطرفروشی می‌رود، اگر عطر هم نخرد، وقتی بیرون می‌آید بوی خوشی می‌گیرد؛ یعنی بوی عطر اطراف تاثیرگذار است. در زندگی نیز رفتارهای زن و مرد، به صورت ناخودآگاه برهمدیگر اثر می‌گذارد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: انسان بر دین و مرام دوست و همنشین خود است.»

علی‌رغم اینکه عنوان کتاب محرمانه‌های زنانه است، به علت تنیده شدن نقش مرد و زن در خانواده، سیدعلیرضا تراشیون در برخی از بخشها به وظایف و نقش مردان نیز اشاره می‌کند. در صفحه 39 می‌نویسد: «در بسیاری از مواقع، خانمها نقش زنانگی‌شان را ایفا نمی‌کنند؛ همانطور که برخی از مردها نقش مردانگی‌شان را ایفا نمی‌کنند.» و همچنین در بخش دیگری با توجه به زندگی امیرالمومنین و رفتار ایشان با حضرت زهرا سلام الله علیها به شرح بخشی از وظایف مردان می‌پردازد.

امیرالمومنین حتی در صدا زدن همسرشان نیز دقت می‌فرمودند و اینگونه حضرت زهرا را صدا می‌زدند: «حبیبی زهرا»؛ محبوب من زهرا! «یا فاطمه نفسی لک الفداء»؛ فاطمه جان، وجود علی به قربان و فدای تو!(ص34)

شاید بتوان گفت نویسنده در چهاردهمین نکته کتاب با عنوان «لطفا روی صندلی خودتان بنشینید» مهمترین نکته را بیان کرده و تکلیف موافقان و مخالفان بحث را روشن می‌کند. او برای نشان دادن اهمیت درک جایگاه و نقش زنان و مردان در خانواده می‌نویسد:

اسلام نه با زن‌سالاری موافق است و نه با مردسالاری و نه حتی با شایسته‌سالاری؛ از منظر اسلام، هرکس باید در جایگاه خودش قرار بگیرد. مطابق آموزه‌های اسلامی، زن و مرد وظایف و مسئولیتهای مشترک و مخصوصی دارند و برای هریک نقش منحصربه‌فردی تعریف و تعیین شده است و چنانچه این نقشها جابجا شود و یا یکی از زوجین نقش خود را به خوبی ایفا نکند، خانواده دچار آسیب خواهد شد.(ص38-39)

مخاطب در انتهای کتاب با خلاصه‌ای از تمام نکات تربیتی و دینی مدون در کتاب در قالب چهل نکته روبرو می‌شود که بی‌شک با توجه به اهمیت عدد چهل در آموزه‌های دینی می‌توان گفت اگر مخاطب روزانه به یکی از نکات توجه کند، با ممارست و صبر و خویشتنداری می‌تواند در پایان چهل روز تاثیرش را در زندگیش ببیند.

بی‌تردید باید گفت فقدان چنین کتابهایی در جامعه فعلی بسیار حس می‌شود. در ادامه می‌توان پیشنهاد کرد به پژوهشگرانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند سراغ علما و بزرگان دینی جامعه بروند و از نحوه سلوک و رفتار زنان و دختران این اقشار بنویسند تا مصادیق قابل درک و به‌روزی در اختیار زنان عصر حاضر قرار گیرد. پیشنهاد دیگری که می‌توان به نویسنده این کتاب و دیگر صاحبنظران مطرح کرد تالیف کتابی با عنوان محرمانه‌های مردانه است. چراکه زن و مرد در کنار هم به تکامل می‌رسند و هر دو باید به نقش مهم و اساسی‌شان در خانواده واقف شوند.

کتاب محرمانه‌ های زنانه به قلم حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون به همت نشر معارف در 119 صفحه در سال 1400 به چاپ رسیده است. خواندن این کتاب نه تنها به زنان و دختران توصیه می‌شود بلکه پیشنهاد می‌شود مطالب کاربردی این کتاب در مدارس و دانشگاه‌ها هم مورد استفاده قرار گیرد تا زنان و دختران در نقش تربیتی خود به آگاهی بیشتری برسند.