داوری: دینانی و اعوانی بی‌پروایِ سیاست، فلسفه ورزیدند؛ کاری که از من برنیامد

مراسم نکوداشت استادان غلامحسین ابراهیمی دینانی و غلامرضا اعوانی عصر روز 18 اسفند در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد. در این مراسم علما، فیلسوفان و بزرگانی چون آیت‌الله محقق داماد، آیت‌الله سیدحسن سعادت مصطفوی، صالحی معاون فرهنگی وزیر ارشاد، داوری اردکانی، کریم مجتهدی،‌ ضیاء موحد، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، شهرام پازوکی، حجت‌الاسلام احمد احمدی، محمدرضا بهشتی، نجفقلی حبیبی، زهرا مصطفوی، منوچهر صدوقی سها، علی مرادخانی،‌ منوچهر صانعی دره‌بیدی،... و استادان دینانی و اعوانی حضور داشتند.

رضا داوری اردکانی چهره ماندگار فلسفه و رئیس فرهنگستان علوم در این مراسم با اشاره به اظهارات شهرام پازوکی درباره منسوب کردن متفکران امروزی به اندیشمندان دیروز و رد کردن آن‌ها به این بهانه، گفت: آقای پازوکی و عزیزان حاضر، شما به لغوگویی‌ها کاری نداشته باشید و به سخنان لغوگویان اعتنا نکنید. فلسفه جای اعتنا به این لغویات نیست؛ اگر کسی نقدی دارد بگوید، ما می‌شنویم، اکا کسی که تهمت می‌زند و ناسزا می‌گوید و به دیگران برچسب می‌زند نباید محل اعتنا باشد؛ فلسفه جای برچسب زدن نیست و ما در فلسفه برچسب نداریم.

وی ادامه داد: مگر عیب است که کسی به یک فیلسوف و اندیشمند منسوب باشد؟ مگر این فحش است که زشت باشد؟ مثلا اگر گفته می‌شود فیلسوفی ملاصدرایی است این چه ایرادی دارد؟ یا گفته می‌شود کاسیرر نئوکانتی است آیا کاسیرر از این انتساب ناراحت شده است، او خود از این انتساب خبر داشته و اعتراضی هم نکرده است. فیلسوفان ما هم اکثرا صدرایی هستند و تعدادی هم سینایی اند، مگر این عیبی دارد؟ اگر می‌خواهید بحث کنیم، این مطلب دیگری است.

رئیس فرهنگستان علوم گفت: در زمان ما مشکل فلسفه، مسئله سیاست است. از سیاست که نمی‌شود پرهیز کرد، تنها اگر این امکان وجود داشته باشد باید سعی کنیم حکم سیاست را تابع فلسفه کنیم. ما همه اهالی فلسفه می‌گوییم سیاست باید تابع فلسفه باشد و یا دست‌کم تناسبی با آن داشته باشد. اما امروز کار جهان به طور کلی شده کار سیاست. سیاست همه چیز این جهان شده و در هر کاری نفوذ دارد. از تولد تا مرگ درگیر سیاست هستیم.

داوری ادامه داد: در زمانی تحت تاثیر ایدئولوژی می‌خواهیم فلسفه را تابع ارزش‌ها کنیم. آیا فلسفه و هنر تابع ارزشها است؟ اگر کسی بگوید هنر تابع ارزش‌ها نیست، منکر ارزش‌ها قلمداد می‌شود. اگر چنین ارزش‌مداری‌هایی را فرض بگیریم باید بدانیم که فلسفه به هنر وارد می‌شود و آن را تابع ارزش‌ها می‌کند، همانگونه که وحی می‌آید و احکام را می‌آورد.

وی درباره دینانی و اعوانی گفت: این 2 بزرگوار مثل همه اهل فلسفه یک هنر دارند و آن این است که سیاست را در تفکرشان دخالت ندادند و بی پروایِ سیاست به خود پرداختند و این چیزی بود که من نتوانستم داشته باشم. 

داوری اردکانی با بیان اینکه بیش از 40 سال است که به این دوستان ارادت دارم و این ثبات و استقامت را در کارشان دیدم، در آن‌ها تعلق داشتن به فلسفه و اندیشه را دیدم، آن هم در زمانه‌ای که همه چیز برای نتیجه و سود انجام می‌شود و همه اگر چیزی را می‌خواهند برای سود و نتیجه می‌خواهند.

چهره ماندگار فلسفه در ایران افزود: در دوره‌ای که هر کاری و حرفی باید به جایی برسد و سود و نتیجه داشته باشد، پرداختن به فلسفه که از نظر ارسطو اشرف علوم است زیرا کم‌سودتری علوم است، کار بسیار باارزشی است. از این منظر این کار گرانبهاترین کار است و همین باعث می‌شود که فلسفه تاج علوم باشد. اگر فلسفه نبود همه کارها و امور بی‌بنیاد می‌شد.

داوری شهادت داد که در طول 40 سال آشنایی با دینانی و اعوانی، این دو اهتمام اساسی‌شان جز بر فلسفه به چیز دیگری تعلق نداشته است.

این استاد پیشکسوت فلسفه با اشاره به گفته شهرام پازوکی مبنی بر انتقادی که افرادی به داوری دارند و او را او را فردیدی می‌دانند، گفت: مگر فردید که بود؟ فردید یک هنر بزرگ داشت که باید ستایش شود، این صفت در هر کس دیگری هم باشد باید ستایش شود: فردید همیشه و روز و شب کتاب می‌خواند. اگر منتقدان با فکر او مخالفند بیایند نقد کنند، رد کنند، اتفاقا فلسفه مقام بحث است. فلسفه مقام دشمنی نیست.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: یک مشکل در فلسفه وجود  دارد و آن این است که در آن هم باید وابسته بود و هم باید تلورانس داشت، جمع کردن این دو کمی مشکل است. ممکن است کسی به فیلسوفی وابسته باشد ولی ببه دیگر فیلسوفان هم احترام می‌گذارد. مثلا اگر به آقای اعوانی بگوییم افلاطون و ارسطو ایشان افلاطون را انتخاب می‌کنند اما همواره به ارسوط هم احترام می‌گذارند. ایشان در حالی که مذاق افلاطونی دارد اما کتابی از ارسطو به ایشان اهدا شد و ایشان آن کتاب را با دست نوازش می‌کرد. این‌ها به خاطر این است که فیلسوف به فلسفه احترام می‌گذارد. 

داوری اردکانی درباره دینانی هم گفت: ایشان مانند همه شاگردان بزرگ حضرت علامه طباطبایی اهل احترام به اندیشه و تفکر است. علامه صرفا یک عالم علم اصول و فقیه و فیلسوف نبود، بلکه یک اسوه و نمونه است و ارتباط شاگردی و استادی بین او و شاگردانش را می‌توان تشخیص داد. شهید مطهری اختلافی را که در مسئله فلسفی ادراکات اعتباری با علامه داشت مطرح نکرد زیرا می‌خواست احترام استاد را حفظ کند. این تعلق خاطرها و احترام‌ها منشاء اثر می‌شود و آثار بزرگی را خلق می‌کند. 

رئیس فرهنگستان علوم تاکید کرد: این دو استاد ثبات و استقامت مثال‌زدنی‌ای در فلسفه داشتند، چیزی که من فاقد آن بودم و از برکت دوستی با آن‌ها برخوردار شدم. فلسفه همین دوستی و حب است، حتی اگر به نام فلسفه دشمنی صورت گیرد؛ ممکن است فیلسوفی، فیلسوف جنگ باشد اما فلسفه عین دوستی است. نه حب علم، بلکه خود حب است. حب هستی است، فلسفه انس با وجود است.

داوری اردکانی در پایان گفت: اگر چه زمانه ما فلسفه را دوست ندارد، اما همین زمانه به فلسفه احترام می‌گذارد، همانطور که به دینانی و اعوانی و آیت‌الله خامنه‌ای آقای جهانگیری احترام می‌گذارد. ما اهالی فلسفه باید بدانیم که اگر اعتباری داریم به خاطر فلسفه است.

منبع: خبرگزاری تسنیم