شجاعی: ادبیات عاشورایی قلم و بیان خاصی می طلبد

انتشارات مرتبط : کتاب نیستان

سیدمهدی شجاعی گفت: احساس می کنم در ادبیات عاشورایی نیاز به تبیین داریم و با آزمون و خطا قدم هایی برداشتیم؛ این نیاز به نقد دارد برای اینکه قدم های بعدی را برداشت. این ساحت، ساحتی است که قلم و بیان خاص خودش را می طلبد.

دوشنبه 26 آبان 1393

متن خبر
نظرات کاربران

نشست «نشانی از داغ لاله ها» با بررسی آثار عاشورایی سیدمهدی شجاعی شب گذشته با حضور نصرالله قادری، حجت الاسلام معاونیان، سیدمهدی شجاعی و جمعی از اهالی فرهنگ و ادب در سالن سعدی مرکز همایش های برج میلاد برگزار شد.

* شجاعی: نیاز به تبیین در اصول و قواعد ادبیات عاشورایی

در ابتدای این مراسم سیدمهدی شجاعی مدیر مسئول انتشارات کتاب نیستان با اشاره به حجت الاسلام معاونیان، بیان داشت: شناختی نسبت به این شخصیت نداشتم، منبری را از ایشان دیدم که از این همه فضل، دانش و ادبیات بهت زده شدم.

وی اضافه کرد: بنده اگر حضور در این جلسه را بپذیرفتم صرفاً به این دلیل بود که بهانه ای است که نه به خاطر کارم، بله درباره اصول و قواعد ادبیات عاشورایی حرفی زده شود. چون احساس می کنم که در این بخش نیاز به تبیین داریم و ما نیز با آزمون و خطا در این راه قدم هایی را برداشتیم؛ ولی این نیاز به نقد و بررسی دارد برای اینکه بشود قدم های بعدی را برداشت و از طرفی اساساً این ساحت، ساحتی است که قلم و بیان خاص خودش را می طلبد و مدام باید دید برای رسیدن به آن ادبیات، قواعد و قلم این چه جوری اتفاق می افتد.

* حجت الاسلام معاونیان: در داستان های قرآنی هدف سرگرمی انسان ها نیست

در ادامه این مراسم حجت الاسلام و المسلمین معاونیان، بیان داشت: وقتی بنده را دعوت کردند، سریع اجابت کردم چراکه سال ها آثار سید عزیز در روح من تأثیر گذاشته و توانسته بود با دل من هم بازی هایی هم بکند و گاهی نیز دل را بلرزاند و اشک را بچکاند لذا نسبت به آثار این نویسنده، یک سینه سخن دارم.

حجت الاسلام معاونیان ادامه داد: نسبت به آثاری که در مجموعه کارهای سید بزرگوار می بینیم، سخن اصلی این است که جایگاه داستان گویی و قصه خوانی در اصل این مکتب عظیم اسلامی چیست. بنده گاهی در تفسیر سوره یوسف عرض کردم که ویژگی های داستان های قرآنی با داستان های انسانی، تفاوت های عمده اش این است که داستان های قرآنی، داستان های حقیقی بوده و برگرفته از بستر خیال انسان نیست.

وی افزود: داستان های قرآنی به خاطر واقعیت هایی که وجود داشته، به داستانی برای مخاطب می پردازد، همچنین در داستان های قرآنی هدف سرگرمی انسان ها نیست، ساعتی را سپری کردن به غفلتی نیست بلکه یک هدف خردمندانه و عُقلایی در نهایت دنبال می شود که این هدف ممکن است، که عبرت باشد. گاهی ممکن است درسی باشد از حکمت برای آدمیان و بهینه زیستن.

* داستان در ادبیات اسلامی جایگاه خودش را پیدا نکرده است

حجت الاسلام معاونیان بیان کرد: از دیگر ویژگی های داستان های قرآنی این است که آکنده از انگیزش و مکارم اخلاق است، همچنین در داستان های قرآنی به جزییات پرداخته نمی شود چراکه جزییات مهم نیست و هدف چیز دیگری است.

وی با بیان اینکه در تجلی خداوند بخش عمده ای داستان هاست، عنوان کرد: در اینجا باید افسوس خودمان را بیان کنیم که چگونه است که در ادبیات اسلامی داستان جایگاه خودش را پیدا نکرده است. در حوزه ادبیات عاشورایی بلکه در یک حوزه برتر همانند هنر عاشورایی و هنری که مربوط به صحنه کربلا است، ما در برخی از مقولات می بینیم که یک مجموعه ای انبوه، فراتر و بزرگ تر از کوه، همانند شعر دارد.

حجت الاسلام معاونیان با اشاره به زبان آذری، گفت: ادبیات آذربایجان بسیار غنی، ظریف و لطیف توانسته است، صحنه های مختلف عاطفی، حماسی، مصیبتی و غم انگیز عاشورا را به تصویر بکشد. چه در زبان و قالب نوحه و چه در قالب اشعار کلاسیک و قالب های معروف شعر آذری.

وی اضافه کرد: در زبان پارسی، اردو و عربی هم همین ها را می بینید، اگر نگوئیم میلیون ها بیت، بلکه صدها هزار بیت از خود عاشورا در قالب های گوناگون تاکنون شعر سروده شده است، حتی شاهد سرودن اشعار عاشورایی به زبان های فرانسوی، انگلیسی و سایر زبان های رایج دنیا هستیم.

* در مقوله ادبیات عاشورایی در شعر، هیچ چیزی کم نداشته و نداریم

به گفته حجت الاسلام معاونیان، ما در مقوله ادبیات عاشورایی در شعر، هیچ چیزی کم نداشته و نداریم مثل قطرات باران در همه جای نقاط زمین در سرزمین دل مردمان ریخته است. در زمینه حتی نقاشی، با اینکه نقاشی به فقه اسلامی حرام بوده و ما پرده خوانی را در نقاشی های حوض خانه ای نمایشگاه مختلف صحنه های نبرد عاشورا.

وی ادامه داد: آن چیزی که جایش بسیار بسیار کم بوده و هست آن هم در کل تاریخ ادبیات ایران و هم ادبیات کهن و نوین، به خصوص در ادبیات عاشورایی، به گونه ای می شود گفت که نبود داستان و قصه اینگونه ای احساس می شود.

این استاد دانشگاه گفت: داستان های قدیم ادبیات فارسی، داستان های حماسی آن هم در قالب شعر بود. همانند شاهنامه فردوسی. که مجموعه آن داستان است اما در قالب شعر نه نثر یا داستان هایی که در قالب مباحث عشقی همانند «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» و مانند آن. که همه آنها نیز در قالب شعر سروده شده اند.

وی اضافه کرد: باز هم ما نداریم؛ کتابی که حتی به نثر مسجع دیرین مثلاً زمان صفویه، داستان عادی چه برسد به داستان اسلامی چه برسد به داستان عاشورایی؛ یعنی همان کلیله و دمنه بود که مربوط به غیر تاریخ اسلامی است. یا اگر سعدی به قصه هایی در گلستان اشاره کرده است، نمی توان اسم داستان بر روی آنها گذاشت بلکه اشارتی به حکایتی است.

* هنرمند باید طرح نویی برای هنرش داشته باشد

حجت الاسلام معاونیان ادامه داد: وقتی به تاریخ روان نویسی ایرانیان می رسیم، در اولین برخورد با افراد ماتریالیسم و دین ستیز روبه رو می شویم که در سطح رئالیسم قلم به دست گرفته و بسیار وقیحانه داستان های بسیار پیش و پا افتاده از واقعیت بستر توده پایین جامعه به نمایش می گذارند به عنوان هنر داستان نویسی آن هم مانند صادق هدایت و کتاب «بوف کور».

وی افزود: اگر به سوی داستان های طنزآمیز خودمان می آییم از کلیله و دمنه که بگذریم می آییم به سمت داستان طنزی که از ایران شکفته و مشتری پیدا کرده است و رونقی پیدا یافته، داستان های «عزیز نسیم» بود که 50 مجموعه داستان بلند طنزآلود که طنزهایش از جهت سبک شناسی هم یک حرکت است یعنی باید به آقای شجاعی تبریک گفت که کارهایشان به یک سبک و سیاق نیست و هر کدام از کتاب هایش، یک طرحی است.

حجت الاسلام معاونیان با اشاره به این مطلب که اگر هنرمند طرحی نو برای بیان هنرش ندارد، پس اصلاً هنری نیست، گفت: متأسفانه باید گفت که شاید بنده ندیدم اما نه کاری شایان بلکه اصلاً کاری که بشود اشاره کرد به او، در زمینه ادبیات اسلامی به طور گسترده و سیره پیامبر اکرم (ص) نداشتیم.

* مرحوم شریعتی، سبک جدیدی از نسل ادبیات فارسی پی ریزی کرد

وی درباره دکتر شریعتی، ادامه داد: مرحوم شریعتی، سبک جدیدی از نسل ادبیات فارسی پی ریزی کرد که شاید قبلاً نبود. و آن سبک، یک سبک نوینی بود و اصلاً سبک داستان نویسی نبود بلکه او سخن خودش را که تحلیل های جامعه شناسی یا بر اساس تاریخ اسلام یا یکسری حال و هواهای خود بود، در قالب های مختلفی بیان کرد اما هیچ گاه ما از دکتر شریعتی، داستان سراغ نداریم.

وی افزود: آن قصه ابوذر و بعد از اینکه نمایشنامه شد و در حسینیه ارشاد به نمایش درآمد، جوهره و مایه اش از ایشان بود، آن حرف دیگری است اما نمی شود هیچ وقت در تاریخ ادبیات ایران، شریعتی را با داستان پیوند بزنید. اصلاً ذهن قصه و داستان ها بسیار خالی بود.

حجت الاسلام معاونیان بیان کرد: ما در زمینه شعر، هیچ چیزی کم نداشته ایم اما در زمینه داستان، هیچی نداشته ایم. نه داستان مصیبتی همچنین هر روضه خوانی یک گونه قصه سرا و داستان سرا است یک گونه ای باید این قصه را چیده و بیان کند اما به قلم نداشتیم.

* کارهای سیدمهدی شجاعی، صرفاً کار تخصصی داستان نویسی است

وی افزود: داستان های سیدمهدی شجاعی نه کار نثر بوده نه کار شعر است صرفاً کار تخصصی داستان نویسی است اما در قالب داستان های کلاسیک سنتی ایرانی هم ندارد هیچ وقت شما در داستان های کلاسیک سنتی، شخصی را به عنوان شخص سوم نیامده بود که بیانگر حوادث و وقایع باشد یا هیچ عصری نیامده بود بیانگر بالاترین روابط عاطفی یک پدر و پسر باشد.

حجت الاسلام معاونیان درباره کتاب «کشتی پهلو گرفته»، ادامه داد: آن زمان بنده آقای شجاعی را نمی شناختم، با توجه به اینکه طلبه جوانی بودیم، مفصل تا جایی که می توانستیم این کتاب را خریده و بین مردم به عنوان هدیه پخش می کردیم و به هر کسی می دادیم، خواهان کتاب می شد علت آن نیز این بود که با دل ها بازی می کرد.

وی اضافه کرد: بنده یک خاطره خوشی دارم، مادربزرگی داشتم که بسیار زن خوبی بود. یک شبی در ایام جوانی، ما با خانواده و همسرم منزل ایشان بودیم و تابستان اصرار کردند که بیائید منزل ما و ما هم قبول کردیم. در داخل حیاط رختخواب انداختند که ما بخوابیم. همه خوابیده بودند این کتاب «پدر عشق، پسر» دست من بود و داشتم می خواندم آنقدر زار زدم و با صدای بلند گریه می کردم که همه بیدار شدند و هر کاری می کردم که خودم را کنترل کنم که باعث اذیت و آزار نشوم، نمی شد. که این مهم نشانگر اهمیت کار نویسنده اثر است.

به گفته این پژوهشگر، سیدمهدی شجاعی اولین گام های داستان نویسی سیره اهل بیت (ع) به خصوص در ادبیات عاشورایی را طی کرده و خوب و محکم نیز طی کرده است اما اینها اولین گام ها است یعنی این نویسنده چند گامی برداشتند.

*داغی که سیدمهدی شجاعی بر دل «نصرالله قادری» نهاد

در ادامه این مراسم نصرالله قادری یکی از اساتید دانشگاه، بیان داشت: تاکنون کسی نتوانسته است درباره آثار عاشورایی سید مهدی شجاعی نقدی بنویسد و اگر دیگر آثارش پرفروش است و برای آن نیز نقد هایی نوشته شده است آنها نیز نقد نیستند بلکه انتقام است و می گویند پاسخ به نسل جوان داده است.

وی اضافه کرد: بنده نمی دانم که چه معجزه ای در این کتاب بوده است که به چاپ سی وپنجم رسیده است. هیچ بخشنامه ای هم پشت کتاب نبوده است که به کتابخانه ها رفته و تیراژ آن افزایش یابد اما بنده به عنوان یک منتقد که می خواهم در مورد آثار سیدمهدی شجاعی سخن بگویم، معتقدم که این نویسنده سختگیر است و باج هم نمی دهد و اهل معامله هم نیست و وکیل مدافع سیدمهدی شجاعی هم نیستم.

قادری ادامه داد: سیدمهدی شجاعی داغ بسیاری بر دل من گذاشته است. همانگونه که سیدمرتضی آوینی این داغ را بر دلم گذاشت یعنی بنده 3 سال درباره مجموعه آدمی مثل سیدمهدی شجاعی کار کردم آن هم از منظر شخصیت شناسی و در نهایت مثل یک لیوان آب خوردن گفت که این کتاب را بعد از مرگ من به چاپ برسان. همه اتفاق نیز برای من با سیدمرتضی آوینی افتاد. در آن زمان او زنده بود و از دانشکده هم بیرونش کردند آن هم به عنوان یک آدم بی سواد اما زمانی که شهید شد به دنیای سینمای عشق تبدیل شد.

وی افزود: در این دنیا به عنوان یک منتقد سختگیر سعی می کنم بخش احساس خود را کنترل کرده و مطالبی را درباره آثار این نویسنده بیان کنم. نقد سید مهدی شجاعی نقدی است که همه وجوهات آن را مد نظر خواهم گرفت. این نوع ادبیات به دلیل آنکه خاص است نقد بنده هم خاص خواهد بود.

قادری بیان کرد: معتقدم که در هیچ کدام از این آثار سیدمهدی شجاعی نیست که می نویسد. اساسا به باور من هنرمند نیست که هنر را خلق می کند به نوعی دیگر شاعر وقتی شعر می گوید بلکه شاعر باید به مقامی برسد که بتواند شعری را خلق کند.

وی افزود: سیدمهدی شجاعی از یک منظر برای من از ملامتی یأس آن هم ملامتی از آن منظر که دشمنانش را بیشتر از دوستانش دوست دارد و حتی آنهایی که اثرش را ادراک نمی کنند. حال بنده چرایی و رازش را نمی دانم.

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.

نام و نام خانوادگی

پست الکترونیک

نظر

کد امنیتی