راهکار ترویج فرهنگ مطالعه

و بررسی کتاب از جمله موضوعاتی است که مراکز فرهنگی و هنری گوناگون به آن توجه دارند و کتاب‌های گوناگون را در حوزه‌های مختلف با حضور کارشناسان و متخصصان نقد و بررسی می‌کنند. اغلب این مرکز و صاحب‌نظران نیز نقد کتاب را راهی برای تویج فرهنگ کتابخوانی می‌دانند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، از جمله مراکز فرهنگی و هنری که در طول سال نشست‌های نقد و بررسی کتاب را برگزار می‌کند، می‌توان به فرهنگسراهای سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران اشاره کرد.

مهدی کلانتری، مدیر کتابخانه امام خمینی(ره) فرهنگسرای سالمند، درباره اهداف و شاخص‌های انتخاب کتاب از دیدگاه کارشناسان برای عرضه در جلسات نقد و بررسی می‌گوید: برای انتخاب کتاب اغلب چند شاخص مطرح می‌شود که مهم‌ترین این شاخص‌ها جذابیت و تاثیر محتوای کتاب برای مخاطبان است. شاخص دیگر، بررسی سوابق کتاب و نویسنده است که چقدر در رسانه‌ها نقد شده، در جشنواره‌ها مورد توجه قرار گرفته و چه جایگاهی داشته است.

وی می‌افزاید: برخی کتاب‌ها نیز برای مناسبتی خاص نقد و بررسی می‌شوند. خط مشی‌های سازمانی که کتاب را نقد و بررسی می‌کند نیز بر انتخاب کتاب و موضوع آن موثر است.

گاهی مطالب و موضوعاتی در کتاب‌ها بیان می‌شوند که برای درک معنای درست آنها به استفاده از نظرات کارشناسان نیاز داریم تا درباره آن موضوع دچار ابهام و گمراهی نشویم. از سوی دیگر کتاب‌هایی که اندیشه‌های تولیدکنندگان خود را ترویج می‌کنند، نظیر عرفان‌های نوظهور نیز وجود دارند، در نتیجه به برگزاری برنامه‌هایی نیاز داریم که این ابهامات از میان برود و راه درست مشخص شود.

کلانتری در این باره اظهار می‌دارد: بهتر است این مسایل با حضور کارشناسان و متخصصان خاص آن موضوع نقد شوند تا مخاطبان با مشکلات این کتاب‌ها به شیوه علمی و تخصصی آشنا شوند، چنان‌چه در آموزه‌های اسلامی آمده است که شا تمام قول‌ها را بشنوید سپس از میان آنها بهترین را برگزینید. باید ابهاماتی که درباره این‌گونه کتاب‌ها به وجود می‌آیند، روشن شوند و فضای غبارآلودی را که ایجاد می‌کنند، تشخیص دهیم.

کلانتری عنوان می‌کند: اگر برنامه نقد و بررسی کتاب ویژه کودک و نوجوان نباشد، کتاب باید به گونه‌ای انتخاب شود که عموم افراد بتوانند در آن شرکت کنند. در این مرکز بیشتر کتاب‌هایی انتخاب می‌شوند که تمام شرکت‌کنندگان بتوانند درباره آن صحبت کنند.

وی درباره تاثیر جلسات نقد و بررسی کتاب در افزایش سرانه مطالعه و گرایش افراد به سوی کتابخوانی می‌گوید: این جلسات در زمینه گرایش افراد به کتابخوانی بسیار موثر بوده‌اند، زیرا کسانی که در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند، یا از پیش کتاب را مطالعه کرده‌اند یا در طول برنامه به موضوع علاقه‌مند می‌شوند که پس از آن کتاب را مطالعه می‌کنند. با توجه به این که ابتدایی‌ترین هدف از برگزاری این نشست‌ها ترویج فرهنگ کتابخوانی است، می‌توان گفت این اتفاق می‌افتد اما از فاکتورهای مهم فعالیت‌های فرهنگی برای ایجاد تغییر در رفتار مخاطب، تداوم انجام آن فعالیت است.

مسوول کتابخانه امام خمینی(ره) با اشاره به این که هنگام انتخاب کتاب اغلب به سراغ کتاب‌هایی می‌رود که مخاطبان را متوجه ندانسته‌هایشان کنند، اظهار می‌دارد: زمانی که افراد متوجه شوند درباره چه مسایلی اطلاعات درست یا کامل ندارند، به دنبال پر کردن آن خلاء‌ها می‌روند و درمی‌یابند کتاب و مطالعه مهمترین وسیله‌ای است که می‌تواند این خلاء را پرکند. از سوی دیگر کتابخوانی انسان‌ها را در برخورد با مسایل و مشکلات، مدبر و اندیشمند می‌کند.

کلانتری می‌گوید: در نقد و بررسی کتاب باید تمامی ابعاد کتاب درنظر گرفته شود و نیمه پنهان آن برای مخاطب پدیدار شود. از سوی دیگر، افراد حاضر در نشست نیز باید با تدبر در مطالب کتاب به سراغ افزایش اطلاعات خود بروند زیرا کتابی که در بوته نقد قرار می‌گیرد، به عنوان یک اثر بی‌نقص معرفی نمی‌شود، بلکه به عنوان یک اثر قابل توجه بررسی می‌شود.

محمد لسانی، معاون آفرینش و اجرای فرهنگسرای رسانه، درباره اهداف نقد و بررسی کتاب می‌گوید: در حوزه فرهنگ عمومی برخی اهداف مربوط به محتوای کتاب است و در این زمینه مسوولان و سیاستگذاران اعتقاد دارند موضوع کتاب باید به گونه‌ای باشد که برای افراد مفید باشد و سوال‌های افراد را پاسخ دهد.

وی می‌افزاید: ارتباط نوسنده به عنوان اندیشمند با افراد جامعه و همچنین ارتقای فرهنگ عمومی با برنامه‌های غنی و پرمحتوا نظیر کتاب، از دیگر مسایل قابل توجه برای نقد کتاب به شمار می‌روند.

لسانی ویژگی‌های نقد و بررسی کتاب را در حوزه علمی ـ پژوهشی، این گونه بیان می‌کند: در این حوزه نخستین ویژگی که مطرح است، انگیزه‌بخشی به نویسنده برای تولید آثار فاخر است. علاوه بر آن تشکیل جمعی علمی از نویسندگان، استادان، منتقدان و متخصصان و فعالان در حوزه موضوعی کتاب، دومین ویژگی نقد کتاب به شمار می‌رود.

وی می‌گوید: همچنین زمانی که کتاب منتشر می‌شود، مدت ‌زمان زیادی طول می‌کشد تا بازخوردهای آن به نویسنده برسد اما در جلسات نقد و بررسی کتاب، نقاط قوت و ضعف اثر به صورت سازنده به نویسنده منتقل می‌شود. از دیگر ویژگی‌های نقد کتاب می‌توان به معرفی کتاب به مخاطب و ایجاد پل ارتباطی میان نویسنده و ناشر(تولیدکنندگان پیام) با مخاطبان(مصرف‌کنندگان پیام) اشاره کرد.

معاون آفرینش و اجرای فرهنگسرای رسانه درباره چگونگی انتخاب کتاب‌ها برای رونمایی یا نقد و بررسی عنوان می‌کند:‌ یکی از ملاک‌هایی که برای انتخاب کتاب مطرح می‌شود، اعتبار و سابقه نویسنده است. نیاز جامعه به موضوع کتاب دومین عامل موثر برای انتخاب کتاب است. برخی دیگر از ملاک‌ها نیز سازمانی است، به عنوان مثال فرهنگسرای رسانه به عنوان متولی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران موظف است کتاب‌هایی را که این سازمان منتشر می‌کند، رونمایی یا نقد و بررسی کند.

وی درباره اثربخشی این جلسات در جذب مخاطب به سوی کتاب و کتابخوانی و تحقق اهداف متولیان برگزاری نشست‌های نقد و بررسی کتاب عنوان می‌کند: بازخورد این برنامه‌ها در چند حوزه جامعه علمی، رسانه‌ها، فرهنگ عمومی و سازمان متولی قابل بررسی است.

لسانی اظهار می‌دارد: همچنین برگزاری این برنامه‌ها باعث برقراری پیوند میان نهاد متولی برگزاری نشست و جامعه علمی می‌شود. از آنجا که در حوزه رسانه‌ها نیز استقبال کمرنگ آنها از موضوع کتاب و کتابخوانی به عنوان یک مشکل مطرح است، برگزاری مراسم رونمایی یا نقد کتاب باعث می‌شود کم‌توجهی رسانه‌ها به این موضوع جبران شود. از سوی دیگر سعی می‌شودبا دعوت کردن از چهره‌های شناخته شده، گسستی که میان کتاب و استقبال عمومی وجود دارد نیز از میان برداشته شود. همچنین سازمان متولی برگزاری این فعالیت عمیق، نگاهی خاص به مبحث کتاب پیدا می‌کند.