علیمحمد مؤدب معتقد است که باید شعر را با معیارهای حقیقی شعر بسنجیم و نه حب و بغضهای سیاسی؛ میشود مزاحم شاعر شد، اما شعری که نسبت درستی با زندگی دارد، میماند و کسی نمیتواند اذیتش کند.
علیمحمد مؤدب، شاعر، در گفتوگو با خبرگزاری فارس، با توجه به حوادث اخیر و اقبال شاعران به سرودن شعرهای سیاسی، درباره این نوع شعر سخن گفت.
* شعر با زندگی تعریف میشود
مؤدب گفت: به نظر من شعر، سیاسی و اجتماعی ندارد؛ شعر، شعر است. هستی شعر در نسبت با زندگی تعریف میشود. گاهی این زندگی در حیطه عاشقانه دچار بحران میشود و شاعر شعر میگوید، گاهی هم در حیطههای سیاسی و اجتماعی. کسانی که این نامها و دستهبندیها را روی شعر میگذارند، شناخت درستی از شعر ندارند.
شاعر مجموعه "روضه در تکیه پروتستانها " اضافه کرد: شعر، مثل انسان است. انسان گاهی عمل سیاسی دارد، گاهی هم اجتماعی و عاشقانه. شعر هم مثل انسان روزهای متفاوتی دارد و در زمانهای مختلف قیافههای مختلفی به خود میگیرد.
وی افزود: درست نیست که بگوییم چون شاعر یک روز شعر عاشقانه گفت، نباید روز دیگر شعر سیاسی بگوید. او یک روز درگیر مفهوم عشق است و روز دیگر مفهوم مرگ و طبیعت برای او اولویت پیدا میکند. طبیعت انسانی ما ایجاب میکند که جنبههای مختلف انسانی را در شعرمان بگوییم. این صفت شعر است که نسبت اساسیاش با زندگی تعریف میشود.
* یک شاعر درباره همه اتفاقهای زندگی شعر میگوید
مؤدب در پاسخ به این که چرا بعضی شاعران در حوزه سیاسی شعر نمیگویند، و آیا اتفاقات سیاسی را نمیبینند یا برایشان مهم نیست، گفت: این مسأله را باید در آموزش و پرورش خودمان و تربیت خانوادهها جستوجو کرد. اینکه انسان در کجا و چه جور تربیت شده، نقش تعیین کنندهای در این که چه میگوید و چگونه میگوید دارد. آدمهایی هستند که در حوزه عاشقانه هم شعرشان را نمیگویند. مثلا شاعری عاشق میشود ولی شعرش را نمیگوید و سالها از ماجرا میگذرد. شاید اگر میگفت زندگی خوبی هم پیدا میکرد.
این شاعر اظهار داشت: عده دیگر در حوزههای اجتماعی هم شعرشان را نمیگویند. آدمهایی هستند که مدتها بهشان ظلم میشود و صدایشان هم در نمیآید و چیزی نمیگویند. در سیاست هم همین است. باید آموزش ما جوری باشد که بچههای ما در همه حوزهها زنده باشند. در همه روزهای زندگی زنده باشند، نه در بعضی روزهای هفته. طبیعتاً روزهای سیاسی هم یکی از روزهای زندگی است. یک شاعر درباره همه اتفاقهای زندگی شعر میگوید. گاهی هم هم زمان به چند موضوع میپردازد. مثلا نزار قبانی شعرهایی دارد که هم عاشقانه است و هم سیاسی.
* بعضی آدمها در مقابل شعرهای سیاسی نق نق میکنند
مؤدب در پاسخ به این سئوال که واکنش جامعه ادبی ما مقابل شعرهایی با مضمون سیاسی چگونه است و آیا شعرها با نظرهای مختلف سیاسی پذیرفته میشوند، گفت: جامعه ادبی ناچار است شعرهای سیاسی را قبول کند، زیرا تاریخ شعر چیزی غیر از اینها نیست. اما گاهی بعضی آدمها در مقابل شعرهای سیاسی روزگار خودشان نق نق میکنند. همینها به شاعران هم عصر خود انگ دولتی و سیاسی میزنند. اما شعرهای مشابه از کشورهای دیگر با همین مضمونها ترجمه میشود و همین منتقدان آن را روی سرشان حلوا حلوا میکنند. مثل شعرهای نزار قبانی یا ناظم حکمت یا نرودا. اصلا هم توجه نمیکنند که مثلاً نرودا انگیزه نیکسون کشی دارد!
وی افزود: اینکه ما نبینیم و نگوییم دلیل نمیشود که اتفاق نیفتاده. شاعرانی برد میکنند که در همه روزهای زندگی شاعر هستند. شاعران بزرگ در همه حوزههای زندگی شعر میگویند.
*حب و بغضها نمی توانند دخالتی در جریان شعر داشته باشند
این شاعر در پاسخ به این پرسش که دلیل برخورد دوگانه جامعه ادبی با شعرهای سیاسی چیست، اظهار داشت: دلیلش حب و بغض است.غرض آمد و حقیقت پوشیده شد. مثلا من شعری دیدهام که با عقیده من مخالف است. من شعریت آن شعر را قبول دارم. عقیدهاش را قبول ندارم. شعر را باید با معیارهای حقیقی شعر بسنجیم. چون شعر، شعر است. حب و بغضها نمیتوانند دخالتی در جریان شعر داشته باشند. میشود مزاحم شاعر شد و او را اذیت کرد تا خسته بشود اما شعری که نسبت درستی با زندگی دارد، میماند و کسی نمیتواند اذیتش کند.
*نباید از انگ منتسب بودن و نبودن به حکومت ترسید
مؤدب درباره نقش و وظیفه حکومتها مقابل شعرهای سیاسی گفت: مسلماً هر حکومت خط قرمزهایی دارد که باید رعایت شود. شعر هم نوعی نقل و حرف است که این اصول بر آن نظارت دارد. ممکن است مجازات لازم نباشد، اما تبعاً یک دستگاه، شعرهایی را که مخالفش است، منتشر نمیکند. اما برای اینکه جامعه رشیدی داشته باشیم باید شاعران ما جوری تربیت شوند که جرات داشتهباشند در هر موضوعی حرف بزنند.
وی با اشاره به شعرهای سیاسی اخیرش افزود: این شعرهای، مربوط به خودم است، به هیچ گروه سیاسی هم مرتبط نیستم. اما کارهای یک گروه سیاسی به آرمانهای من مربوط است. آدم باید حرفش را بزند و نباید از انگ منتسب بودن و نبودن به حکومت بترسد. من قائل به برخورد با شعرهای سیاسی مخالف نیستم. هر حکومتی که زرنگ باشد، از جریانهایی که درست میداند، درست حمایت میکند. اصلا واکنش منفی نشان دادن به کارهای فرهنگی کار درستی نیست. دولت اگر فکر میکند حرف حساب دارد باید جریانهای حامی خودش را حمایت کند تا حقی که به آن قائل است، باطل را از میان ببرد.
* بیشتر امکانات جمهوری اسلامی در اختیار جریانهای منتقد انقلاب است
این شاعر در پاسخ به این پرسش که حمایت درست دولت یعنی چه گفت: الان ما فقط اسممان جمهوری اسلامی است اما واقعا چند پایگاه داریم که با آرمانهای انقلابی و اسلامی کار کنند؟ اتفاقا با امکانات جمهوری اسلامی آثاری ساخته میشود که جمهوری اسلامی را هجو میکند. من نمیگویم جلوی استفاده افراد مخالف یا غیر معتقد را بگیرید اما امکانات در درجه اول باید متعلق به کسانی باشد که به آرمانها معتقدند. حق آنها به عنوان شهروند محترم و محفوظ است اما چند پایگاه درست و حسابی برای کارهای فرهنگی و انقلابی داریم؟
وی افزود مسئله من این است که بچههایی که تفکر انقلابی دارند باید در حوزههای فکری و هنر رسانه پایگاههای درست و حسابی داشته باشند. در حوزه رسانهها این اتفاق تا حدودی افتاد اما در هنر این اتفاق اصلا نیفتاده است. کار هنری بچههای انقلابی خودجوش است. در مقابل، جریانهای منتقد نظام با امکانات انقلاب کار میکنند و نتیجهای ضد انقلاب تولید میکنند! برای مردمی که پای انقلاب ایستادند چه کردند در این حوزهها؟
*مدیریت فرهنگی ما مرعوب جریانهای روشنفکرنما است
مؤدب در پاسخ به اینکه ممکن است گفته شود امکانات فراهم شده است اما این کم کاری خود بچههای انقلابی بوده که از این امکانات استفاده نکردهاند، گفت: چنین نیست. مدیریت فرهنگی ما مشکل دارد. مدیریت فرهنگی ما مرعوب جریانهای ضد انقلاب و روشنفکر نما است. من در حوزه کاری خودم با بچههای نخبه و نابغه در شعر و داستان مواجه شدهام که نتوانستند کتابشان را منتشر کنند. آن وقت از حوزه هنری کتابی با تفکر شدیدا کومونیستی بیرون میآید و این درحالی است که رمان همان طلبه انقلابی از نظر فنی هم از نظر روشنفکران و مخالفان عقیده او مورد تایید است.
وی افزود ما باید مدلهای کشف و پرورش استعدادها را داشته باشیم درحالی که الان مدلهای کشف و خنثی کردن استعدادها را داریم! جشنواره برگزار میکنیم و با جایزههای الکی بچهها را خراب میکنیم. باید مدل هایی طراحی شود که در آنها بچهها درست کار کنند و بعدهم از مزیتهای مادی کارشان برخوردار شوند. مدیران فرهنگی ما باید اهل باشند، برای فرهنگ وقت بگذارند و دل بسوزانند.
آثار مکتوب زیر از این شاعر و نویسنده در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است:
•الف های غلط
•دروغ های: برگزیده شعرها
•عاشقانه های پسر نوح (مجموعه شعر)
•عطر هیچ گلی نیست
•مرده های حرفه ای