از وضعیت مطالعه راضی نیستم

محمدرضا سرشار گفت: از وضعیت مطالعه در کشور راضی نیستم.

این نویسنده و منتقد ادبی هم‌ز‌مان با هفته‌ی کتاب در گفت‌وگو با خبرنگار بخش کتاب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره‌ی جایگاه کتاب در ایران و میزان مطالعه‌ی مردم، عنوان کرد: این مقدار شمارگان کتاب برای ملتی با این سابقه‌ی فرهنگی کهن و میزان باسوادانش که سطح‌شان نسبت به کشورهای مشابه و قبل از انقلاب بالا رفته است، خیلی مطلوب نیست. اما معضل مطالعه مختص کشور ما نیست. کسانی که در جا‌هایی مثل آمریکا و انگلستان بوده‌اند، می‌گویند در آن کشورها هم کتاب‌های‌ جدی و ارزشمند شمارگان بالایی ندارند.

او با اشاره به ترجمه‌ی برخی آثار فارسی‌زبان به زبان انگلیسی توسط پال اسپراکمن، اظهار کرد: اسپراکمن می‌گفت که سطح مطالعه در ایران نسبت به آمریکا خیلی بالاتر است و می‌گفت جوانان آمریکایی اصلا مطالعه نمی‌کنند و تیراژ کتاب‌های جدی برای کشوری با 250 میلیون نفر جمعیت، بیش‌تر از پنج‌هزار نسخه نیست. یا حتا محمود کیانوش که سال‌هاست در انگلستان ساکن است، معتقد است، آن‌جا کتاب‌های عامه‌پسند پرفروش‌ترند تا کتاب‌های جدی. در کشور ما هم کتاب‌های عامه‌پسند پرفروش‌اند و به چاپ‌های بالا می‌رسند؛ اما جزو کتاب‌های سبک هستند.

سرشار افزود: باید کمی هم به کیفیت فکر کنیم. سلایق کتاب‌خوان‌ها جهت داده شود و بالا برود تا آثار ارزشمند‌تر خوانده شوند.

او همچنین عنوان کرد: امروز رایانه بخشی از مطالعات مردم را تشکیل می‌دهد و اتفاقا باید‌ به لحاظ آماری، جزو مطالعه محسوب شود. دیگر این‌که اگر کیفیت کتاب‌ها بالا نیست، تقصیر را نباید به گردن مطالعه‌کنندگان انداخت؛ مترجمان، مؤلفان و ناشران تقصیر دارند. ما که خود نویسنده و اهل قلم هستیم، از هر 100 کتاب رغبت نمی‌کنیم فصلی را بخوانیم. کتاب‌سازی به وفور رایج شده است، ترجمه‌ها و تألیف‌های تکراری، مضامین مشابه با عناوین و آب و رنگ‌های مختلف که مخاطب را فریب می‌دهد، افزایش یافته و کارهایی که به نظر می‌رسد نویسنده زحمتی برایش نکشیده و نوعی بی‌احترامی به مخاطب است، زیاد شده است. در حوزه‌ی ادبیات، داستان‌ها و شعر‌های ضعیف مخاطب را دل‌زده می‌کنند.

این داستان‌نویس در ادامه با اشاره به فعالیت انتشارات سوره‌ی مهر توضیح داد: در عرصه‌ی کتاب به قدری از آثار این مؤسسه استقبال می‌شود که می‌گوید در این شرایط نمی‌تواند جواب‌گوی مشتریان باشد و سرمایه و چاپ‌خانه‌شان کفاف درخواست‌ها را نمی‌دهد. این‌ها نشان می‌دهد به جای این‌که فقط دنبال مشکل در دولت یا مردم و کتاب‌خوان‌ها یا کتاب‌نخوان‌ها بگردیم، دنبال اشکالات در مؤلفان و بخصوص ناشران هم بگردیم؛ پس مشکل از مخاطب نیست.

او در ادامه گفت: عرضه‌ی کتاب، روش توزیع و انتشار آن از زمان ورود صنعت چاپ به ایران تا به امروز تغییر چندانی نکرده است و نیامده‌ایم ابتکارات جدیدی در این عرصه به خرج دهیم. نشر سوره‌ی مهر در این زمینه تجدیدنظر کرده است و اگر این روش از قبیل نحوه‌ی عرضه و نوع محصول به لحاظ تنوع و توزیع آن در کشور به‌ صورت نهضتی فراگیر درآید، بسیار مطلوب است.

سرشار با اشاره به نقش دولت در زمینه‌ی کتاب‌خوانی متذکر شد: موافق نیستم که در ریشه‌یابی همه‌ی ‌مشکلات، زود همه چیز را در کم‌کاری یا بد‌کاری دولت جست‌وجو کنیم و از او راه‌حل بخواهیم؛ مثل یک بچه‌ی لوس. صنعت نشر ما آزاد است. ناشران تا چند سال پیش گله می‌کردند که یارانه‌ی‌ مستقیم باعث فساد است و درست هم می‌گفتند و حالا این یارانه از صورت مستقیم به غیرمستقیم تغییر یافته است. دولت مرتب خرید کتاب باارزش دارد. دولت وظیفه‌اش این است که کتابخانه‌های عمومی را تعمیم دهد و هر شهری باید یک کتابخانه‌ی‌ مادر داشته باشد.

او همچنین عنوان کرد: ما باید کتاب را در دسترس افراد قرار دهیم. کتاب چیزی مثل حلیم است که جزو قوت لایموت روزانه نیست. احساس نیاز مردم به کتاب، احساس نیاز به یک قوت لایموت نیست؛ ولی همین مردم اگر کتاب دم دست‌شان باشد یا کتاب‌فروشی یا کتابخانه‌ای در محل زندگی‌شان، در طول هفته بالأخره یک روز به آن‌جا سر می‌زنند. سیاست دولت ما در گسترش کتابخانه‌ها باید به سمت ایجاد کتابخانه‌های کوچک و متعدد باشد. ژاپن تجربه‌ی خوبی در این کار دارد که در کنار فضاهای مختلف، فضایی هم به کتابخانه اختصاص داده است. ما کتاب را می‌خریم و در کتابخانه‌ها حبس می‌کنیم؛ در حالی‌که کتاب‌های کتابخانه‌ها پیوسته باید نو شوند. مخاطبی که هربار می‌رود، وقتی کتاب قبلی را ‌ببیند، به خواندن رغبت نمی‌کند.

او در ادامه با بیان این‌که وقتی حرکتی مردمی - دولتی شد، درست می‌شود، عنوان کرد: باید از سمت کتابخانه‌های متمرکز، بزرگ و پرهزینه به سمت احداث کتابخانه‌های کوچک و کم‌هزینه با مشارکت مردم حرکت کنیم و کتاب را به در خانه‌ی مردم ببریم؛ از آن‌ها انتظار نداشته باشیم که بیایند. از تلویزیون هم در مورد کوتاهی که در امر معرفی کتاب دارد، گله دارم. بارها وعده داده است؛ اما بعد از آن چیزی ندیده‌ایم. هزینه‌ی پست کتاب و مطبوعات هم باید رایگان باشد.

آثار مکتوب زیر از این نویسنده و منتقد ادبی در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است:
•آنک آن یتیم نظر کرده
•حقیقت بوف کور
•راز شهرت صادق هدایت
•عکس انتخاباتی با کت احمدی نژاد یا چگونه یک نویسنده سیاستمدار می شود
•پشت دیوار شب (مجموعه داستان)