وضعیت معاش در جامعه بهشتی

چاپ نخست کتاب «جامعه بهشتی» تهیه و تدوین شده توسط دفتر فرهنگی فخرالائمه(علیهم‌السلام) از سوی دفتر نشر معارف منتشر و روانه بازار کتاب شد. این اثر با نگاهی اجمالی به آیات و روایات موجود بر نگرش اسلام به الگوی صحیح مصرف، راهکارها و شیوه‌های اصلاح الگوهای رفتاری جامعه در این حوزه را از زاویه نگاه بنیانگذار فقید انقلاب، امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب بررسی می‌کند.

به گزارش ایبنا، این اثر در سه بخش و پنج فصل سامان یافته است. آیات، روایات، بیانات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، عناوین بخش‌های کتاب حاضرند.

جایگاه ویژه اصل «مواسات» در آیات قرآن و روایت ائمه هدی(علیهم‌السلام) و تاثیر شگرف آن در جهت‌بخشی و الگوسازی در رفتارهای اجتماعی و اقتصادی جامعه اسلامی، همواره مورد توجه خاص علما و کارشناسان روشن‌بین و اسلام‌شناسان خبره قرار داشته است.

اهتمام به وضعیت معاش مسلمین و دغدغه رفع محرومیت ـ‌از حلقه نزدیکان گرفته تا فراگیرترین سطوح اجتماعی‌ـ خصلتی است که برای انسان مسلمان، جزو ضروری‌ترین و اولین خصوصیت‌ها شمرده شده، تا آنجا که بی‌بهرگان از این صفت اسلامی، در لسان روایات، خارج از محدوده مسلمانان قلمداد شده‌اند.

براساس مطالب کتاب، پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، خوی‌ها و آداب به جای مانده از سال‌ها حکومت طاغوت بر این سرزمین ـ‌مثل گرایش به اشرافی‌گری، زیاده‌خواهی و اسراف‌کاری‌ـ از قاطبه مردم انقلابی ایران رخت بربست و خصلت‌های اسلامی ـ‌مثل روحیه قناعت، کار و تولیدـ جایگزین آن شد. اما به مرور و پس از دوران سازندگی و روی کار آوردن امکانات مادی و گسترش تلاش برای ایجاد رفاه، به عنوان یکی از محورهای اصلی تهاجم فرهنگی، هجومی از مرکز اردوگاه استکبار برای گسترش روحیه مصرف‌زدگی، لذت‌گرایی و اشرافی‌گری آغاز شد که متاسفانه آلوده شدن بخشی از مسوولان نیز به این آفات، زمینه ترویج آن در جامعه را فراهم و خطر تبدیل شدن آن به فرهنگ عمومی در جامعه را افزایش داد.

مقابله علمای روشنگر برای تبیین غیر اسلامی بودن این‌گونه منش‌ها نیز از همان زمان آغاز شد؛ حرکتی که به جرات می‌توان رهبر معظم انقلاب را سردمدار این خیزش روشنگرانه معنوی و اجتماعی امروز دانست.

واژه اسراف و مشتقات آن که در مجموع 23 بار در قرآن به کار رفته، مفهومی گسترده دارد و هرگونه تجاوز از حد اعتدال و گرایش به افراط یا تفریط را در بر می‌گیرد. از این‌رو برخی با تقسیم این معنای عام، «اسراف» را در خصوص زیاده‌روی و «سرف» را تنها در مفهومی «کوتاهی» به کار برده‌اند. البته این واژه در همه موارد، شامل کوتاهی از حد اعتدال نمی‌شود و بیشتر در زیاده‌روی ظهور دارد؛ بدین جهت بسیاری آن را مرداف «افراط» و متضاد «تقصیر» و «تقتیر» (فرقان، آیه 67) که به معنای تضییق و بخل است، دانسته‌اند.

چون اسراف همواره با نوعی زیاده‌روی و گاه، کوتاهی ملازم بوده و در همه مصادیق آن، به نحوی سرپیچی از فرمان‌های الهی نمایان است، با فساد ارتباط مستقیم دارد (شعراء، آیات 151 و 152) زیرا بر هم زدن حالت تعادل در هر امری، موجب فساد در آن می‌شود. بر همین اساس، اسراف را که نابود کننده امکانات و دارایی‌های گوناگون انسان است، با سرفه (کرمی که درختان را می‌خورد و از درون می‌پوساند) هم‌ریشه دانسته‌اند. افزون بر این، بررسی موارد کاربرد اسراف در قرآن نشان می‌دهد که بین آن و دیگر مفاهیم فراگیر و کلیدی، در محدوده ضد ارزش‌ها، چون کفر، ظلم و فسق، ارتباط عمیق مفهومی و پیوند گسترده مصداقی برقرار است.

مفهوم تبذیر و مشتقاتش در ارتباط نزدیک معنایی با اسراف است. این واژه و مشتقاتش ـ‌که سه بار و در دو آیه متوالی آمده (اسراء، آیات 26 و 27) ـ در لغت به معنای تباه ساختن اموال است که از دور ریختن یا پاشیدن بذر در مکانی نامساعد و به روشی نادرست به استعاره گرفته شده و همیشه با نوعی پاشیدگی، بی‌نظمی و بی‌برنامگی همراه است.

اسراف و تبذیر به رغم ارتباط نزدیک، تفاوت‌هایی نیز با هم دارند.
اسراف، مفهومی فراگیر بوده، شامل هرگونه انحراف (اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی و...) می‌شود؛ اما تبذیر، بیشتر در امور مالی و اقتصادی، و به ندرت در موارد دیگر به کار می‌رود.

اسراف، گاه بر زیاده‌روی در انجام دادن عملی مباح، اطلاق می‌شود؛ مانند زیاده‌روی در خوردن ـ‌که اصل آن تا حد نیاز جایز، بلکه مطلوب است‌ـ و گاه بر خصوص مصارف نابجا و ناشایست، اگرچه اندک باشد ـ‌مانند دور ریختن مواد غذایی که ارتکاب آن به مقدار کم نیز جایز نیست‌ـ گفته می‌شود. بنابراین، مصادیق آن را می‌توان از دو نوع کمی و کیفی دانست؛ اما تبذیر غالبا به صورت کیفی و در خصوص مصارف ناشایست تحقق می‌یابد.

چاپ نخست کتاب «جامعه بهشتی» در شمارگان 5000 نسخه، 116 صفحه و بهای 15000 ریال راهی بازار نشر شد. این کتاب در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است.