کلام جدید با رویکرد اسلامی از خسروپناه

کتاب کلام جدید با رویکرد اسلامی به قلم عبدالحسین خسرو پناه و به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی منتشر شد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب کلام جدید با رویکرد اسلامی به منظور ارائه متن آموزشی برای فراگیران کلام جدید در مقطع کارشناسی ارشد در رشته های مرتبط با این حوزه نگاشته شده است.

این کتاب درصدد بیان تعریف جامعی از کلام جدید و مسائل آن می باشد. نویسنده پس از بیان چیستی کلام جدید به چیستی دین و روش شناسی دین پژوهی می پردازد و در ادامه مهم ترین مباحث کلام جدید را نقد و بررسی می کند. عقل و دین، معرفت شناسی دینی، قبض و بسط تئوریک شریعت، قرائت های مختلف ازدین، پلورالیسم دینی و رویکرد های آن، دین و دنیا، کارکردهای دین، گفتمان ایمان دینی، تجربه دینی و عرفانی، زبان دین، علم و دین ازمهم ترین مباحث مطرح شده در این کتاب اند.

در سخن آغازین این کتاب می خوانیم: «پرسش های بنادین انسان درباره جهان هستی و چگونگی تفسیر آن، تاریخی به درازای اندیشه بشری دارد. پاسخگویی به این پرسش ها موجب ارضای حس کنجکاوی و جنبه عقلی انسان می شود. بدیهی است دین که پاسخگوی نیازهای همه ابعاد وجودی انسان است تفسیزی خاص از خدا، انسان وجهان هستی ارائه کرده است. از این رو انسان گذشته و بشر امروز و فردا همگی نیازمند دین اند. انسان معاصر با چالش های فروانی رو به روست که در پرتو دین پاسخ بدانها را خواهد یافت. شبهات اعتقادی که برای انسان های عصر حاضر به وجود آمده است پاسخ های متناسب با زمان جدید را می طلبد. متکلان ما از گذشته در صدد پاسخ به اشکالات ناظر به دین برآمده اند. اما پاره ای از شبهات جدید، پاسخ های متفاوت از جواب های گذشته می طلبد.

از این جهت شاید بتوان گفت کلام، که متصدی پاسخ به شبهات اعتقادی دینی است، به دو بخش قابل تقسیم باشد: کلام قدیم و کلام جدید. رسالت و هدف و غایت هر دو یکی است؛ اما در موضوع شناسی و پاسخ به موضوع، روش ها و راه حل ها متفاوت اند. بنابراین با توجه به پیدایی مسائل جدید،علم کلام نیز باید پاسخگوی این مسائل باشد.»

مجموعه کلام جدید مباحث گزیده وحاصل سال ها تحقیق و تدریس در حوزه و دانشگاه است که در جمع طلاب حوزه علمیه قم، دانش پژوهان رشته تخصصی کلام در مؤسسه امام صادق علیه السلام، رشته تخصصی تربیت مبلغ، رشته های مختلف کارشناسی ارشد مدرسه امام خمینی قدس سره و نیز در جمع دانشجویان دانشگاه های شهید چمران اهواز، علامه طباطبایی و شهید بهشتی تهران تدریس شده است و با توجه به چالش ها، نقد و نظرها و توصیه های فرهیختگان، به جامعه علمی کشور تقدیم می شود. این مجموعه در هجده گفتار سامان یافته است که گفتار های نخستین آن به مباحث مقدماتی، روش شناسی و معرفت شناختی اختصاص دارد و مباحثی چون چیستی کلام و دانش های همگون، چیستی دین ، روش شناسی دین پژوهی ، معرفت دینی، قبض وبسط تئوریک شریعت و عقل و دین را در بر میگیرد. در گفتارهای دیگر آن نیز مسائل جدید کلامی، مانند پلورالیسم دینی، قرائت های مختلف از دین، تجربه دینی و تجربه عرفانی، ایمان دینی، علم و دین، علم دینی ، قرآن و تئوری تحولف دین و دنیا، زبان دین،دین و اخلاق و کارکردهای دین بررسی می شوند.

بی تردید، موضوعات، مسائل و گسترده مباحث جدید کلامی، بیش از آن چیزی است که در این مجموعه گرد آمده است و نویسنده تنها به مسائل دوران معاصر ایران که زاییده تعارض سنت و تجدد و متأثر از جوامع مدرن است و متفکران را دچار شکاف های عظیم فکری کرده، پرداخته است. در این نوشتار، سعی شده به چالش ها و ضرورت های این محورها اکتفا شود، به طوری که ذهن را به زوایای پیچیده و پنهان مشغول نسازد و درحد امکان پرسش های معاصر کلامی در بستر اجتماع ما را پاسخ دهد.

در بخشی از گفتار پنجم در مورد عقل میخوانیم: «واژه عقل در دایره ستایش متون دینی نیز قرار دارد و از این رو باید معنای آن در قرآن و حدیث روشن شود. بی شک، معنای لغوی عقل که همان حبس و ضبط نفس است، در اکثر استعمال های قرآنی و روایی مورد توجه بوده است؛ اما در زمینه معنای اصطلاحی عقل، صاحب نظران ، آرای مختلفی دارند؛ ملاصدرا عقل در روایات را به معانی عقل نظری، عملی و جوهری می داند. غزالی هم آن را به معنای عاقبت اندیش می داند.

با توجه با اینکه معیار صحیح در شناخت مفاهیم قرآن، تبادر و تفاهم عرفی در زمان نزول آیات است، بی شک نمی توان از عقل قرآنی، عقول اربعه یا عقل نظری را استنباط کرد؛ زیرا عقل با این معانی، در عرف آن زمان نبوده است. به هر حال، عقل در متون دینی، یک منبع و ابزار ادراکی به شمار می آید؛ اما نه تنها ابزاری برای ادارک و فهم، بلکه ابزاری که انسان را به عبودیت و بندگی بکشاند. نتیجه سخن آنکه عقل در مسئله عقل و دین، به معنای عقل استدلال گر، معقولات و عقل برنامه ریز است.»

همچنین در بخشی از گفتار سیزدهم با عنوان تجربه دینی و تجربه عرفانی به نقل از آیة الله جوادی آملی در مورد تفاوت ادارک قلبی با ادارک عقلی آمده است: «اولا، عقل از دور و قلب از نزدیک ادراک می کند؛ ثانیا، عقل به جهت انحصار در درک مفهومی، از ادارک بسیاری از حقایق عاجز است؛ اما قلب به دلیل ادراک شهودی بر بسیاری از اسرار کلی و جزئی آگاه است؛ ثالثا، شناخت عقلی آموختنی است؛ اما شناخت قلبی یافتنی است.»

کتاب کلام جدید با رویکرد اسلامی به قلم عبدالحسین خسرو پناه و به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی در سال 1389 با شمارگان 3000 نسخه در 512 صفحه و با قیمت 6000 تومان منتشر شده است.

این کتاب و دیگر آثار دکتر خسروپناه در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است.